Το παιδικό τραύμα της μητέρας συνδέεται με συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα στα παιδιά της

Το παιδικό τραύμα της μητέρας συνδέεται με συναισθηματικά και συμπεριφορικά προβλήματα στα παιδιά της

👉Το τραύμα δεν τελειώνει πάντα εκεί όπου ξεκίνησε. Όταν μια γυναίκα βιώνει κακοποίηση ή παραμέληση στην παιδική της ηλικία, η εμπειρία αυτή δεν παραμένει παγωμένη στο παρελθόν. Μπορεί να μεταφερθεί σιωπηλά, ανεπαίσθητα και διαγενεακά στα παιδιά της. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που η επιστήμη αρχίζει να αναγνωρίζει ως κρίσιμο για την κατανόηση της ψυχικής υγείας των παιδιών, όχι μόνο ως αποτέλεσμα των τρεχουσών συνθηκών, αλλά και ως αντανάκλαση ενός προηγούμενου, άγνωστου πόνου.
Η αόρατη διαδρομή του τραύματος

Πώς ένα τραύμα από το παρελθόν της μητέρας, βιωμένο στην παιδική της ηλικία, μπορεί να γίνει παράγοντας κινδύνου για το παιδί της σήμερα; Η επιστημονική έρευνα εστιάζει στις λεγόμενες «διαγενεακές επιπτώσεις», μέσα από τις οποίες το ψυχικό φορτίο μιας γενιάς μπορεί να επιδράσει στην επόμενη. Πέρα από τις γονεϊκές συμπεριφορές, σχετίζεται και με νευροβιολογικούς και συναισθηματικούς μηχανισμούς, όπως η ρύθμιση του στρες, η ανάπτυξη των δεσμών και η συναισθηματική διαθεσιμότητα.

Μελέτες όπως εκείνες των Moog et al. (2018) υποδεικνύουν ότι η εμπειρία κακοποίησης ή παραμέλησης σε μικρή ηλικία μπορεί να επιδρά στη λειτουργία του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων (HPA axis), επηρεάζοντας τον τρόπο με τον οποίο οι μελλοντικές μητέρες αντιδρούν στο άγχος. Αυτή η δυσρύθμιση δεν μένει χωρίς αντίκτυπο στο παιδί.
Οι πρώτες ενδείξεις στο παιδί

Τα παιδιά που μεγαλώνουν με μητέρες που φέρουν αθεράπευτο τραύμα εμφανίζουν συχνότερα ενδείξεις συναισθηματικής αστάθειας. Αυτά τα σημάδια ποικίλουν από ήπια συμπτώματα άγχους και ανασφάλειας, έως σοβαρότερες διαταραχές συμπεριφοράς. Η εσωτερίκευση του στρες (π.χ. άγχος, απόσυρση) και η εξωτερίκευσή του (π.χ. θυμός, ανυπακοή) μπορεί να συνδέονται με νευρολογικά χαρακτηριστικά όπως η μετωπιαία ασυμμετρία άλφα (FAA), δείκτη που έχει ερευνηθεί σε σχέση με την ευαλωτότητα του εγκεφάλου στο άγχος (Plant et al., 2015).

Η δυσκολία ενός παιδιού να ρυθμίσει το συναίσθημα και να διαχειριστεί απαιτητικές κοινωνικές καταστάσεις, πολλές φορές είναι αντανάκλαση ενός οικογενειακού τραύματος που δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί.

Το ζήτημα δεν είναι η ενοχή αλλά η επίγνωση

Το να μιλά κανείς για τις επιπτώσεις του τραύματος μιας μητέρας στο παιδί της, ενέχει τον κίνδυνο παρερμηνειών. Δεν πρόκειται για ηθική καταδίκη ή ψυχολογική κατηγορία. Η ευθύνη δεν είναι ατομική, αλλά συστημική. Πολλές γυναίκες που βίωσαν κακοποίηση δεν είχαν ποτέ πρόσβαση σε θεραπεία ή υποστήριξη. Ζουν και ανατρέφουν παιδιά, ενώ ταυτόχρονα κουβαλούν μια σιωπηλή κληρονομιά πόνου. Το πρώτο βήμα λοιπόν, πρέπει να είναι η αναγνώριση – η δυνατότητα να ειπωθεί αυτό που μέχρι τώρα δεν είχε χώρο.
Παρέμβαση πριν την αναπαραγωγή του πόνου

Η έγκαιρη υποστήριξη γυναικών με ιστορικό τραύματος, ιδίως κατά τη διάρκεια της κύησης και της λοχείας, φαίνεται να είναι καθοριστικής σημασίας. Παρεμβάσεις που βασίζονται στην ενσυνειδητότητα, στην ενίσχυση της συναισθηματικής επαφής με το βρέφος και στην ομαδική ψυχοεκπαίδευση, λειτουργούν ενισχυτικά όχι μόνο για τη μητέρα αλλά και για την ψυχική ανθεκτικότητα του παιδιού.

Σε επίπεδο πολιτικής υγείας, η προληπτική ψυχική φροντίδα δεν πρέπει να θεωρείται πολυτέλεια. Η δημιουργία προσβάσιμων υπηρεσιών στήριξης για εγκύους και νέες μητέρες, καθώς και η κατάρτιση επαγγελματιών ψυχικής υγείας σε διαγενεακά τραύματα, αποτελεί σημαντική επένδυση για τις μελλοντικές γενιές.

Η ιστορία ενός παιδιού δεν ξεκινάει από το μηδέν. Φέρει μαζί της σκιές και αβέβαιες προδιαθέσεις, που όμως μπορούν να μεταμορφωθούν μέσω φροντίδας και επίγνωσης. Το τραύμα μπορεί να περάσει από γενιά σε γενιά, αλλά το ίδιο μπορεί να συμβεί και με τη θεραπεία, τη στοργή και την αλήθεια. Η αναγνώριση του αόρατου φορτίου που μεταφέρεται μεταξύ των γενεών, είναι ίσως η πιο ελπιδοφόρα αρχή για αλλαγή.

Πηγές:

Plant, D. T., Pawlby, S., Sharp, D., Zunszain, P. A., & Pariante, C. M. (2015). Prenatal maternal depression is associated with offspring inflammation at 25 years: A prospective longitudinal cohort study. Translational Psychiatry, 5(7), e605.
Moog, N. K., Entringer, S., Rasmussen, J. M., Styner, M., Gilmore, J. H., Kathmann, N., … & Wadhwa, P. D. (2018). Intergenerational effect of maternal exposure to childhood maltreatment on newborn brain anatomy. Biological Psychiatry, 83(2), 120-127.
PsyPost (2025). “Mother’s childhood trauma linked to emotional and behavioral issues in her children, study finds.” https://www.psypost.org/mothers-childhood-trauma-linked-to-emotional-and-behavioral-issues-in-her-children-study-finds

Το διάβασα στο enallaktikidrasi.com