20 Ιουνίου 2025 - Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων
Η σύμβαση αυτή προέβλεπε, μεταξύ άλλων, τη σύσταση της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ, η οποία ήταν επιφορτισμένη να βοηθήσει στη μετεγκατάσταση των 1,2 εκατομμυρίων Ευρωπαίων που είχαν μείνει άστεγοι εξαιτίας του Β' Παγκόσμιου Πολέμου. Στα 54 χρόνια της ύπαρξής της, η Ύπατη Αρμοστεία έχει βοηθήσει πάνω από 50 εκατομμύρια ανθρώπους και για τις προσπάθειές της αυτές έχει τιμηθεί δύο φορές με το Βραβείο Νόμπελ Ειρήνης.
Το διεθνές δίκαιο ορίζει ότι πρόσφυγες είναι οι άνθρωποι που δεν μπορούν ή δεν θέλουν να επιστρέψουν στις χώρες τους, εξαιτίας βάσιμου φόβου δίωξης, με βάση τη φυλή, το θρήσκευμα, τις πολιτικές τους πεποιθήσεις, την εθνικότητά τους ή τη συμμετοχή τους σε μία ιδιαίτερη κοινωνική ομάδα.
Σήμερα, η Ύπατη Αρμοστεία είναι ένας από τους κυριότερους ανθρωπιστικούς οργανισμούς στον κόσμο. Τα περισσότερα από 5.000 στελέχη της, πολλά από τα οποία αντιμετωπίζουν πολύ σοβαρούς κινδύνους κατά της προσωπικής τους ασφάλειας, βοηθούν πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους που συγκεντρώνουν την ιδιότητα του πρόσφυγα.
Ο αριθμός των ανθρώπων που διαφεύγουν από τον πόλεμο, τις διώξεις και τις συγκρούσεις έφτασε σχεδόν τα 80 εκατομμύρια το 2019. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο αριθμό που έχει δει ποτέ η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α.) στα 70 περίπου χρόνια λειτουργίας της.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες υπολογίζει ότι ένας άνθρωπος στους εκατό έχει ξεριζωθεί από το σπίτι του, όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση του οργανισμού. To 2022 η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων είναι επικεντρωμένη στο δικαίωμα αναζήτησης ασφάλειας. Κάθε άνθρωπος σε αυτόν τον πλανήτη έχει το δικαίωμα να αναζητάει ασφάλεια – όποιος ή όποια κι αν είναι, από όπου κι αν προέρχεται και οποτεδήποτε αναγκάζεται να ξεριζωθεί.
Η Έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (2023)
Περισσότεροι άνθρωποι από ποτέ παρέμειναν πέρυσι ξεριζωμένοι από τις εστίες τους, κυρίως εξαιτίας του πολέμου πλήρους κλίμακας στην Ουκρανία, παράλληλα με άλλες συγκρούσεις και τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, αυξάνοντας έτσι την επείγουσα ανάγκη για άμεση, συλλογική δράση προκειμένου να μετριαστούν οι αιτίες και οι επιπτώσεις του εκτοπισμού, υπογράμμισε σήμερα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες.
Στην εμβληματική ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας, «Παγκόσμιες Τάσεις στον Αναγκαστικό Εκτοπισμό για το 2022» (“Global Trends in Forced Displacement 2022”), διαπιστώνεται ότι μέχρι το τέλος του 2022, ο αριθμός των ανθρώπων που εκτοπίστηκαν λόγω πολέμου, διωγμών, βίας και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ανέρχεται σε 108,4 εκατομμύρια. Ο αριθμός αυτός είναι αυξημένος κατά 19,1 εκατομμύρια σε σχέση με έναν χρόνο νωρίτερα και αποτελεί τη μεγαλύτερη αύξηση που έχει σημειωθεί ποτέ από χρόνο σε χρόνο.
Η ανοδική πορεία του παγκόσμιου αναγκαστικού εκτοπισμού δεν έδειξε σημάδια επιβράδυνσης το 2023, καθώς το ξέσπασμα της σύρραξης στο Σουδάν προκάλεσε νέες εκροές, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των εκτοπισμένων παγκοσμίως σε περίπου 110 εκατομμύρια μέχρι τον Μάιο.
«Τα στοιχεία αυτά μας δείχνουν ότι κάποιοι άνθρωποι καταφεύγουν πολύ γρήγορα σε διαμάχες ενώ αργούν πολύ στο να βρουν λύσεις. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα κάθε ένας από τα εκατομμύρια των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν βίαια από τα σπίτια τους να βιώνει καταστροφή, εκτοπισμό και οδύνη», δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Filippo Grandi.
Από το παγκόσμιο σύνολο, 35,3 εκατομμύρια ήταν πρόσφυγες, δηλαδή άνθρωποι που διέσχισαν διεθνή σύνορα για να βρουν ασφάλεια, ενώ ένα μεγαλύτερο ποσοστό – 58 τοις εκατό, που αντιπροσωπεύει 62,5 εκατομμύρια ανθρώπους – εκτοπίστηκαν μέσα στις ίδιες τους τις χώρες λόγω συγκρούσεων και βίας.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία ήταν ο κυριότερος παράγοντας εκτοπισμού το 2022. Ο αριθμός των προσφύγων από την Ουκρανία εκτοξεύθηκε από 27.300 στο τέλος του 2021 σε 5,7 εκατομμύρια στο τέλος του 2022 – αντιπροσωπεύοντας την ταχύτερα εξελισσόμενη προσφυγική κρίση στο κόσμο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των προσφύγων από το Αφγανιστάν – κυρίως όσων φιλοξενούνταν στο Ιράν, με πολλούς να έχουν φτάσει τα προηγούμενα χρόνια – αναθεωρήθηκαν αρκετά προς το πάνω στα τέλη του 2022. Ομοίως, βάσει νέων εκτιμήσεων, η έκθεση αντανακλά μεγαλύτερους αριθμούς Βενεζουελάνων σε Κολομβία και Περού, οι οποίοι αναφέρονται κυρίως ως «άλλοι άνθρωποι που χρήζουν διεθνούς προστασίας».
Τα στοιχεία επιβεβαίωσαν επίσης ότι εξακολουθούν οι χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος στον κόσμο – και όχι τα πλούσια κράτη – να είναι αυτές που φιλοξενούν τους περισσότερους εκτοπισμένους, υπολογίζοντας είτε τα οικονομικά μεγέθη είτε την αναλογία του πληθυσμού. Οι 46 λιγότερο ανεπτυγμένες χώρες αντιπροσωπεύουν λιγότερο από το 1,3 τοις εκατό του παγκόσμιου ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ωστόσο φιλοξενούν πάνω από το 20 τοις εκατό του συνόλου των προσφύγων. Η χρηματοδότηση για τις πολυάριθμες καταστάσεις εκτοπισμού και για τη στήριξη των χωρών υποδοχής ήταν ελλιπής σε σχέση με τις ανάγκες την περασμένη χρονιά και παραμένει σε χαμηλά επίπεδα και το 2023 ενώ οι απαιτήσεις αυξάνονται.
Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων 2025
Το 2025, η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων εστιάζει στην αλληλεγγύη με τους πρόσφυγες.
Αλληλεγγύη σημαίνει να τιμούμε τους πρόσφυγες όχι μόνο με λόγια αλλά με πράξεις. Σημαίνει να ακούμε τις ιστορίες τους και να δημιουργούμε χώρο ώστε να ακουστούν ακόμα πιο δυνατά. Σημαίνει να υπερασπιζόμαστε το δικαίωμά τους στην αναζήτηση ασφάλειας, να αναζητούμε λύσεις για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και να αγωνιζόμαστε για να μπει ένα τέλος στις συγκρούσεις, ώστε να μπορέσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους με ασφάλεια.
Αλληλεγγύη σημαίνει να διασφαλίζουμε ότι οι πρόσφυγες έχουν ευκαιρίες προκειμένου να προοδεύσουν στις κοινότητες που τους έχουν υποδεχθεί και ότι οι χώρες διαθέτουν τους αναγκαίους πόρους για την ένταξη και υποστήριξη των προσφύγων.
Πάνω απ’ όλα, αλληλεγγύη σημαίνει να δηλώνουμε δυνατά και ξεκάθαρα, ότι οι πρόσφυγες δεν είναι μόνοι και δεν θα τους γυρίσουμε την πλάτη.
Ύπατη Αρμοστεία: Σε επίπεδα ρεκόρ δεκαετίας ο αριθμός των ανθρώπων που ξεριζώθηκαν λόγω πολέμου
Ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν εκτοπιστεί από τον πόλεμο, τη βία και τους διωγμούς παγκοσμίως είναι εξαιρετικά υψηλός, ιδιαίτερα καθώς η ανθρωπιστική χρηματοδότηση συρρικνώνεται, ενώ το μόνο ενθαρρυντικό σημείο είναι μια αύξηση στις επιστροφές, ιδίως στη Συρία, δήλωσε σήμερα η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (Υ.Α).
Σύμφωνα με την ετήσια έκθεση «Παγκόσμιες Τάσεις» της Υ.Α. που δημοσιεύθηκε σήμερα, μέχρι τα τέλη Απριλίου 2025, υπήρχαν 122.1 εκατομμύρια αναγκαστικά εκτοπισμένοι, έναντι 120 εκατομμυρίων την ίδια περίοδο πέρυσι. Η αύξηση αυτή επιβεβαιώνει μια τάση συνεχούς ανόδουτου αριθμού των προσφύγων και άλλων ανθρώπων που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους, κάθε χρόνο εδώ και μία δεκαετία.
«Ζούμε σε μια εποχή έντονης αστάθειας στις διεθνείς σχέσεις, με τον τρόπο που διεξάγεται ο πόλεμος σήμερα να δημιουργεί ένα εύθραυστο, οδυνηρό τοπίο που χαρακτηρίζεται από έντονο ανθρώπινο πόνο. Πρέπει να πολλαπλασιάσουμε τις προσπάθειές μας για ειρήνη και την εξεύρεση μακροχρόνιων λύσεων για τους πρόσφυγες και άλλους ανθρώπους που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις εστίες τους», δήλωσε ο Ύπατος Αρμοστής του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες Filippo Grandi.
Στους αναγκαστικά εκτοπισμένους περιλαμβάνονται οι εκτοπισμένοι εντός της χώρας τους λόγω συγκρούσεων, οι οποίοι αυξήθηκαν ραγδαία κατά 6,3 εκατομμύρια φτάνοντας τα 73,5 εκατομμύρια στο τέλος του 2024, καθώς και πρόσφυγες που διαφεύγουν από τις χώρες τους (42,7 εκατομμύρια). Το Σουδάν αποτελεί πλέον τη μεγαλύτερη κατάσταση αναγκαστικού εκτοπισμού στον κόσμο, με 14,3 εκατομμύρια πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένους, ξεπερνώντας τη Συρία (13,5 εκατομμύρια). Ακολουθούν, το Αφγανιστάν (10,3 εκατομμύρια) και η Ουκρανία (8,8 εκατομμύρια).
Η έκθεση καταδεικνύει, σε αντίθεση με τις ευρέως διαδεδομένες αντιλήψεις στις πλουσιότερες χώρες, ότι το 67 τοις εκατό των προσφύγων παραμένει σε γειτονικές χώρες ενώ οι χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος χώρες φιλοξενούν το 73 τοις εκατό των προσφύγων παγκοσμίως. Μάλιστα, το 60 τοις εκατό των ανθρώπων που αναγκάζονται να φύγουν δεν εγκαταλείπουν ποτέ τη χώρα τους.
Ενώ ο αριθμός των ανθρώπων που έχουν αναγκαστεί να εγκαταλείψουν τις εστίες τους έχει σχεδόν διπλασιαστεί την τελευταία δεκαετία, η χρηματοδότηση για την Ύπατη Αρμοστεία βρίσκεται περίπου στα ίδια επίπεδα με το 2015 εν μέσω βίαιων και συνεχιζόμενων περικοπών στην ανθρωπιστική βοήθεια. Αυτή η κατάσταση είναι μη βιώσιμη, καθιστώντας ακόμα πιο ευάλωτους τους πρόσφυγες και άλλους ανθρώπους που προσπαθούν να ξεφύγουν από τον κίνδυνο.
«Ακόμη και εν μέσω των δραματικών περικοπών, έχουμε δει κάποιες αχτίδες ελπίδας τους τελευταίους έξι μήνες», πρόσθεσε ο κ. Grandi. «Σχεδόν δύο εκατομμύρια Σύροι μπόρεσαν να επιστρέψουν στα σπίτια τους έπειτα από περισσότερο από μια δεκαετία ξεριζωμού. Η χώρα παραμένει εύθραυστη και οι άνθρωποι χρειάζονται τη βοήθειά μας για να ξαναχτίσουν τις ζωές τους». Συνολικά, 9,8 εκατομμύρια αναγκαστικά εκτοπισμένοι άνθρωποι επέστρεψαν στα σπίτια τους το 2024, συμπεριλαμβανομένων 1,6 εκατομμυρίων προσφύγων (ο μεγαλύτερος αριθμός εδώ και πάνω από δύο δεκαετίες) και 8,2 εκατομμυρίων εσωτερικά εκτοπισμένων (ο δεύτερος υψηλότερος αριθμός που υπήρξε ποτέ).
Όμως, πολλές από αυτές τις επιστροφές πραγματοποιήθηκαν μέσα σε δυσμενείς πολιτικές συνθήκες ή κλίμα ανασφάλειας. Για παράδειγμα, ένας μεγάλος αριθμός Αφγανών αναγκάστηκε να γυρίσει στο Αφγανιστάν το 2024, επιστρέφοντας σε απελπιστικές συνθήκες. Σε χώρες όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (ΛΔΚ), η Μιανμάρ και το Νότιο Σουδάν, καταγράφηκαν νέα κύματα αναγκαστικού εκτοπισμού, την ίδια στιγμή που επέστρεφαν πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένοι.
Η έκθεση καλεί για συνέχιση της χρηματοδότησης των προγραμμάτων της Ύπατης Αρμοστείας που σώζουν ζωές, υποστηρίζουν πρόσφυγες και εσωτερικά εκτοπισμένους που επιστρέφουν στα σπίτια τους και ενισχύουν βασικές υποδομές και κοινωνικές υπηρεσίες στις κοινότητες υποδοχής, ως μία ουσιαστική επένδυση στην περιφερειακή και παγκόσμια ασφάλεια.
Δύο χρόνια από το τραγικό ναυάγιο ανοιχτά της Πύλου, η Ύπατη Αρμοστεία και ο ΔΟΜ καλούν για λογοδοσία και σεβασμό στη μνήμη των θυμάτων
Στις 14 Ιουνίου 2023, ένα από τα πιο θανατηφόρα ναυάγια στη Μεσόγειο στο πρόσφατο παρελθόν στοίχισε τη ζωή σε έως και 650 πρόσφυγες και μετανάστες, όταν ένα αλιευτικό σκάφος ανατράπηκε στα ανοικτά των ακτών της Πύλου στην Πελοπόννησο. Δύο χρόνια μετά, εκατοντάδες άνθρωποι εξακολουθούν να αγνοούνται και οι οικογένειές τους περιμένουν απαντήσεις.
Αυτή η τραγωδία - και ο βαθύς πόνος που άφησε πίσω της - δεν πρέπει να ξεχαστεί.
Τις πρώτες πρωινές ώρες εκείνης της ημέρας, το σκάφος Adriana βυθίστηκε σε διεθνή ύδατα εντός της περιοχής έρευνας και διάσωσης της Ελλάδας. Από τους 750 περίπου ανθρώπους που βρίσκονταν στο πλοίο, μόνο 104 διασώθηκαν.
Η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες και ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ) χαιρετίζουν την πρόοδο που έχει σημειωθεί στην εν εξελίξει έρευνα και επαναλαμβάνουν την ανάγκη να εξακριβωθούν τα πραγματικά περιστατικά, να ολοκληρωθεί εγκαίρως η δικαστική διαδικασία και να διασφαλιστεί ότι οι υπεύθυνοι θα λογοδοτήσουν.
Είναι πάρα πολλοί οι άνθρωποι που για να διαφύγουν από συγκρούσεις ή διωγμούς αισθάνονται αναγκασμένοι να ακολουθήσουν επικίνδυνες διαδρομές πάνω σε υπερπλήρη ή μη αξιόπλοα πλοιάρια ρισκάροντας περαιτέρω τη ζωή τους. Το ναυάγιο της Πύλου αποτελεί μια σκληρή υπενθύμιση του ανθρώπινου κόστους της αδράνειας.
Ενώ οι αφίξεις στην Ευρώπη έχουν μειωθεί από το 2024, ο αριθμός των ανθρώπινων ζωών που χάνονται στη θάλασσα παραμένει υψηλός. Πέρυσι υπήρξαν αναφορές για τουλάχιστον 3.500 νεκρούς ή αγνοούμενους στις θαλάσσιες διαδρομές προς την Ισπανία, την Ιταλία, τη Μάλτα, την Ελλάδα και την Κύπρο. Ο πραγματικός απολογισμός είναι πιθανότατα πολύ υψηλότερος. Πρόσφατα, τον Απρίλιο του 2025, ένα ναυάγιο στα βόρεια της Λέσβου στοίχισε τη ζωή σε οκτώ ανθρώπους, ανάμεσά τους τέσσερα παιδιά, ανανεώνοντας την έκκληση για επείγουσα και συντονισμένη δράση και ενίσχυση των ασφαλών εναλλακτικών οδών.
Καθώς οι συγκρούσεις επιμένουν, οι ανθρωπιστικές ανάγκες αυξάνονται και η παγκόσμια αλληλεγγύη μαζί με τη χρηματοδότηση της ανθρωπιστικής βοήθειας φθίνουν, πολλοί περισσότεροι άνθρωποι θα διακινδυνεύουν τη ζωή τους σε ριψοκίνδυνα ταξίδια. Μπροστά σε αυτές τις τραγωδίες, δεν πρέπει να μένουμε απαθείς.
