Η «νοημοσύνη» των φυτών: Επιστήμονες εξηγούν πώς μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που σκεφτόμαστε
Ένα πρόσφατο άρθρο αποπειράται να κλείσει αυτό το ζήτημα, απορρίπτοντάς το εντελώς. Ισχυρίζεται ότι τα βασικά χαρακτηριστικά φυσιολογίας που υπάρχουν στα ζώα λείπουν από τα φυτά. Όλα αυτά τα είδη έχουν ένα δίκτυο επεξεργασίας πληροφοριών που αποτελείται από νευρικά κύτταρα που υπάρχουν σε περίπλοκες ιεραρχίες και σχέσεις, δημιουργώντας τον εγκέφαλο. Από την άλλη όμως πλευρά, τα φυτά δεν έχουν καθόλου κύτταρα, πόσο μάλλον εγκέφαλο.
Αν υποθέσουμε όμως ότι δεν είναι όλα τα είδη νοημοσύνης ίδια; Μήπως η μέχρι τώρα αντίληψή μας μας περιορίζει στο να ανακαλύψουμε πώς πραγματικά λειτουργούν τα φυτά;
Τα φυτά μπορεί να έχουν πολύ διαφορετικά συστήματα από εμάς, κι όμως ανταποκρίνονται στο περιβάλλον τους και χρησιμοποιούν ένα έξυπνο δίκτυο σηματοδότησης για να συγχρονίσουν τον τρόπο που όλα τα διαφορετικά τμήματα του φυτού συνεργάζονται. Μάλιστα, οι δυνατότητές τους επεκτείνονται και σε άλλους οργανισμούς με τους οποίους τα φυτά επικοινωνούν, όπως οι μύκητες. Υπάρχει μάλιστα ένα επιχείρημα που ισχυρίζεται ότι ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια μορφή συνείδησης.
Γνωρίζουμε ήδη ότι τα ηλεκτρικά σήματα που μεταφέρουν πληροφορίες στα νευρικά κύτταρα παρατηρούνται επίσης στα φυτά. Οπότε είναι πιθανό ότι αυτά αναπαράγουν τις λειτουργίες ενός νευρικού συστήματος.
Πολλά από τα ενδιαφέροντα και περίπλοκα πράγματα που κάνει ο εγκέφαλός μας οφείλονται στην αλληλοσύνδεση ανάμεσα σε νευρικά και χημικά σήματα. Τα στοιχεία που δείχνουν ότι τα χημικά και ηλεκτρικά σήματα συνεργάζονται με τον ίδιο τρόπο στα φυτά είναι ελάχιστα, αλλά θα μπορούσε ένα σύνθετο δίκτυο επικοινωνίας να δημιουργείται με διαφορετικό τρόπο;
Ορισμένα είδη ηλεκτρικών σημάτων ταξιδεύουν σε όλο το φυτό ακολουθώντας ένα σύστημα μεταφοράς και συνδέονται και με το περιβάλλον του. Τα ηλεκτρικά σήματα λοιπόν στα φυτά έχουν τη δυνατότητα να μεταφέρουν και να επεξεργαστούν πληροφορίες. Το πρόβλημα είναι ότι, δυστυχώς, γνωρίζουμε ελάχιστα για το τι κάνουν τα φυτά με αυτή τη λειτουργία.
Για παράδειγμα, τα σαρκοφάγα φυτά, όπως η διωναία έχουν εξαιρετικές λειτουργίες. Κάθε παγίδα έχει ένα αριθμό τριχών- αισθητήρων μέσα. Κάθε φορά που κάτι τις αγγίζει, παράγουν μια ηλεκτρική ώση. Δύο πέταλα κλείνουν δημιουργώντας μια παγίδα, και άλλα τρία πλησιάζουν για να «καταναλώσουν» το θήραμα.
Ίσως τα ζώα να μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα νευρικά σήματα με έναν τρόπο που ομοιάζει σε εκείνον των ζώων όταν το χρειάζονται. Μήπως λοιπόν συγκρίνοντας τα φυτά με οργανισμούς που έχουν νοητικές διεργασίες που μοιάζουν με τις δικές μας, μας εμποδίζει να αναγνωρίσουμε μια συνείδηση διαφορετική από τη δική μας.
Ο φιλόσοφος Ludwig Wittgenstein είπε: «Αν ένα λιοντάρι μπορούσε να μιλήσει, δεν θα το καταλαβαίναμε». Πόσο ξένες προς εμάς θα ήταν οι «σκέψεις« ενός φυτού; Τα φυτά σίγουρα ανταποκρίνονται στο περιβάλλον τους με περίπλοκους τρόπους, χρησιμοποιώντας πληροφορίες που μοιράζονται ανάμεσα στα κύτταρα του ίδιου φυτού και των γειτόνων τους. Μπορούν να ανταποκριθούν σε ήχους και να παράγουν αμυντικές χημικές ουσίες όταν για παράδειγμα ακούν κάμπιες να μασούν.
Τα ηλιοτρόπια εντοπίζουν τον ήλιο κάθε μέρα, αλλά επίσης «θυμούνται» από πού θα βγει κάθε πρωί και γυρνούν για να τον προϋπαντήσουν από το βράδυ. Τα δέντρα σε ένα δάσος συντονίζονται το ένα με το άλλο, για να μπορούν να συλλέγουν καλύτερα το φως.
Ένα σημαντικό ερώτημα είναι αν όλα αυτά θα μπορούσε να είναι το αποτέλεσμα απλών προκαθορισμένων αποκρίσεων. Μήπως όμως τέτοιες συμπεριφορές απαιτούν κάτι που είναι νοημοσύνη, αλλά όχι σαν τη δική μας;
