Πώς διαμορφώνεται η αυτοεκτίμηση;
Ο ορισμός αυτός θεωρεί την αυτοεκτίμηση ένα σύνθετο φαινόμενο το οποίο έχει τρεις πτυχές:
(α) την προσωπική ικανότητα, που υποδηλώνει ότι η αυτοεκτίμηση αντικατοπτρίζει ένα συγκεκριμένο είδος συμπεριφοράς: την αποτελεσματική συμπεριφορά.
(β) την αίσθηση προσωπικής αξίας και
(γ) τη σχέση ανάμεσα σε αυτό που κάνει το άτομο και στο πώς αισθάνεται για τον εαυτό του.
Οποιαδήποτε έλλειψη ισορροπίας ανάμεσα σε αυτές τις πτυχές δημιουργεί διάφορα προβλήματα που έχουν σχέση με την αυτοεκτίμηση.
Η Susan Harter (1990, 1993), η οποία έχει ασχοληθεί με έρευνες στον τομέα αυτό, θεωρεί ότι το επίπεδο αυτοεκτίμησης κάθε ατόμου είναι αποτέλεσμα δύο εσωτερικών αξιολογήσεων και των αξιολογήσεων που κάνουν οι Άλλοι για το ίδιο.
Σε συμφωνία με τον James (1890) και αναφορικά με την πρώτη εσωτερική αξιολόγηση, η Harter υποστηρίζει ότι το επίπεδο αυτοεκτίμησης είναι το αποτέλεσμα της αναλογίας ανάμεσα στις επιτυχίες και στις προσδοκίες σε τομείς που το άτομο θεωρεί σημαντικούς.
Το να είμαστε λοιπόν καλοί σε κάποιον τομέα δεν σημαίνει ότι θα έχουμε αυτόματα υψηλή αυτοεκτίμηση, παρά μόνο αν ο τομέας αυτός έχει αξία για εμάς.
Όμως η υποκειμενική αξία που δίνουμε σε κάποιον τομέα σαφώς επηρεάζεται από το αξιολογικό σύστημα που επικρατεί στο περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
Σε σχέση με τη δεύτερη εσωτερική αξιολόγηση, το επίπεδο αυτοεκτίμησης καθορίζεται από τη διαφορά που βιώνει το άτομο ανάμεσα στο πώς θα ήθελε να είναι (ή πώς νομίζει ότι θα έπρεπε να είναι) και σε αυτό που είναι.
Όταν αυτή η διαφορά είναι μικρή, το άτομο θεωρεί τον εαυτό του αποτυχημένο και η αυτοεκτίμηση του ατόμου είναι γενικά υψηλή. Όταν η διαφορά είναι μεγάλη, το άτομο θεωρεί τον εαυτό του αποτυχημένο και η αυτοεκτίμησή του είναι χαμηλή.
Τέλος, το επίπεδο αυτοεκτίμησης επηρεάζεται από τις αξιολογήσεις των Άλλων και από τους χαρακτηρισμούς που οι Άλλοι δίνουν στο άτομο. Για παράδειγμα, παιδιά που ακούν συνεχώς ότι είναι «έξυπνα» ή «χαριτωμένα» ή «καλοί αθλητές» τείνουν να έχουν υψηλότερη αυτοεκτίμηση από αυτά που χαρακτηρίζονται «κουτά» ή «αδέξια».
Η επίδραση της οικογένειας στη διαμόρφωση της αυτοεκτίμησης είναι καθοριστική.
Τα μηνύματα που παίρνουμε από την οικογένειά μας ως παιδιά είναι πολύ σημαντικά και, αν δεν συμβεί κάτι που να αλλάξει την άποψή μας, ζούμε τη ζωή μας θεωρώντας τα οικογενειακά μηνύματα αυτά απολύτως σωστά.
Ο Rogers (1959) προσδιόρισε τα μηνυματα αυτά ως «όρους αξίας».
Υποστήριξε ότι πολύ σύντομα μετά τη γέννησή τους τα παιδιά αρχίζουν να βιώνουν τους «αξιολογικούς όρους», σύμφωνα με τους οποίους η συμπεριφορά τους και τα προσωπικά χαρακτηριστικά τους αξιολογούνται από τους άλλους ως θετικά και άξια αποδοχής ή ως αρνητικά.
Η ανάγκη των παιδιών για αγάπη και αποδοχή τα ωθεί να αποδεχτούν τις προϋποθέσεις κάτω από τις οποίες δέχονται την αγάπη, τη στοργή και τη φροντίδα των άλλων, και έτσι αρχίζουν σιγά σιγά να αντιμετωπίζουν τον εαυτό τους με τον τρόπο που τα αντιμετωπίζουν οι άλλοι.
Οι παραπάνω προσεγγίσεις, ωστόσο, αντιπροσωπεύουν μια παθητική εκδοχή του τρόπου με τον οποίο τα παιδιά διαμορφώνουν την αίσθηση της αυτοαξίας τους. Οι σύγχρονες απόψεις κοινωνικοποίησης τονίζουν τον ενεργό ρόλο που παίζουν τα παιδιά στην ανάπτυξη και τη διαμόρφωση του εαυτού τους.
Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο «Θέματα ανάπτυξης και προσαρμογής των παιδιών στην οικογένεια και στο σχολείο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.
Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου
Χρύσα Πράντζαλου
Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο «Θέματα ανάπτυξης και προσαρμογής των παιδιών στην οικογένεια και στο σχολείο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.
Συγγραφή - Επιμέλεια Άρθρου
Χρύσα Πράντζαλου
Το διάβασα στο psychology.gr
