Τι συμβαίνει αν ανησυχούμε διαρκώς για κάτι;
Βασικό στοιχείο για να κατανοήσουμε το στρες! Το σώμα δεν κινητοποιείται μόνο μπροστά σε έναν πραγματικό κίνδυνο ή μια απειλή. Ενεργοποιείται -με τον ίδιο τρόπο!- μπροστά στην ανησυχία ότι μπορεί να χάσουμε τη δουλειά μας ή τα αγαθά μας, ή μπροστά στην πιθανότητα να κινδυνεύσει το κύρος μας, μια φιλία ή η κοινωνική μας θέση στην κοινότητα ή σε μια συγκεκριμένη ομάδα.
Η κορτιζόλη είναι μια κυκλική ορμόνη: στη διάρκεια της νύχτας το επίπεδο της είναι χαμηλό και κορυφώνεται στις οκτώ το πρωί, πέφτοντας πάλι σταδιακά.
Η έκλυση κορτιζόλης ακολουθεί ένα μοτίβο σύμφωνο με τον κύκλο του φωτός: απελευθερώνεται περισσότερη όταν ξυπνάμε, πράγμα που μας κινητοποιεί τα πρωινά, μειώνεται σταδιακά μέσα στην ημέρα και αυξάνεται ελαφρά όταν πέφτει η νύχτα.
Το στρες είναι ένας από τους βασικούς παράγοντες που αποτελούν τη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού. Πέρα από τα τρία βασικά συστήματα -ενδοκρινικό, ανοσοποιητικό, νευρικό-, το στρες προκαλεί ουσιαστικές αλλοιώσεις στη σωστή λειτουργία των συστημάτων που εμπλέκονται στη διαδικασία των φλεγμονών.
Στο ενδοκρινικό σύστημα, ο οργανισμός αντιδρά ενεργοποιώντας την έκλυση κορτιζόλης και νορεπινεφρίνης. Αν κάποιος «δηλητηριάζεται» από την κορτιζόλη στο αίμα, προκαλείται μια αλλοίωση φλεγμονώδους αντίδρασης.
Το ανοσοποιητικό σύστημα έχει επίσης μια σημαντική σχέση με τη φλεγμονώδη αντίδραση. Τα αμυντικά κύτταρα, που διαθέτουν στη μεμβράνη τους συγκεκριμένους υποδοχείς για την κορτιζόλη, επιστρέφουν πιο ευαίσθητα και παύουν να ελέγχουν με τόση ακρίβεια τη φλεγμονή.
Το νευρικό σύστημα είναι ο υπεύθυνος για τη διαχείριση και το συντονισμό της αντίδρασης μπροστά σε μια απειλή ή έναν κίνδυνο. Ο εγκέφαλος, μέσω του περιφερειακού νευρικού συστήματος (το συμπαθητικό νευρικό συστημα έχει μια σημαντική λειτουργία) με τη βοήθεια του ορμονικού συστήματος (κορτιζόλη), κινητοποιεί το υπόλοιπο σώμα.
Αυτά τα σήματα θα επιτρέψουν τις αλλαγές του οργανισμού στις οποίες αναφερθήκαμε για να προσαρμοστεί σε αυτό τον κίνδυνο. Αν το στρες γίνει χρόνιο, οι μηχανισμοί προσαρμογής και αντίδρασης μειώνονται, παράγοντας ένα νευρολογικό μπλοκάρισμα που οδηγεί σε διάφορες ασθένειες.
Ένα άτομο που πάσχει από διαρκές στρες υποφέρει κυρίως από δύο προβλήματα: από τη μία, η αύξηση και η ανανέωση του σώματος διακόπτονται, και από την άλλη, το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται.
Η σκέψη αλλάζει τον εσωτερικό μας κόσμο. Φαντάσου ότι βρίσκεσαι σε έναν κινηματογράφο ή σε ένα θέατρο και ακούς κάποιον να φωνάζει:
«Φωτιά!»
Αμέσως αναστατώνεσαι και ψάχνεις τρέχοντας και με μεγάλο άγχος την πλησιέστερη έξοδο.
Τι συμβαίνει στο σώμα σου αυτή τη στιγμή; Ο οργανισμός αναστατώνεται και στέλνει σήμα στον υποθάλαμο, που, με τη σειρά του, ενεργοποιεί άλλες εγκεφαλικές περιοχές. Αρχίζει μια ακούσια αντίδραση του οργανισμού μέσω ορμονικών και νευρικών σημάτων - το μυαλό ακόμα δεν έχει αντιληφθεί τον κίνδυνο-, με την ταχυκαρδία, την εφίδρωση και την πτώση της θερμοκρασίας που έχουμε όλοι βιώσει κάποια στιγμή.
Η πληροφορία αυτή περνά από τον θάλαμο και από τον εγκεφαλικό φλοιό, όπου γίνεται η γνωσιακή επεξεργασία της πληροφορίας που έχουμε δεχτεί και αποφασίζεται, όσο το επιτρέπει ο φόβος, πώς θα αντιδράσουμε μπροστά στην απειλή.
Στη συνέχεια, τα επινεφρίδια, που βρίσκονται πάνω από κάθε νεφρό, παίρνοντας το σήμα από τον υποθάλαμο, απελευθερώνουν μια σειρά από ορμόνες στις οποίες ξεχωρίζουν η αδρεναλίνη και η κορτιζόλη.
Η κορτιζόλη δεν είναι κακή, αυτό που είναι βλαβερό για τον οργανισμό είναι η υπερέκκρισή της.
Η υπερέκκριση κορτιζόλης που βιώσαμε απαιτεί μερικές ώρες για να σταματήσει εντελώς και να επιστρέψει η τιμή της ορμόνης σε φυσιολογικά επίπεδα. Σίγουρα σου έχει συμβεί κάποιες φορές: Οδηγείς. Κάποιος κάνει έναν ακατάλληλο ελιγμό, δεν τρακάρετε, δεν συμβαίνει τίποτα, αλλά ο οργανισμός σου αντιλαμβάνεται αυτή την απειλή και νιώθεις ένα σφίξιμο στο στήθος. Δεν έχει συμβεί τίποτα, όμως. Είναι ο συναγερμός του σώματός σου.
Ποια είναι η λειτουργία της κορτιζόλης;
Η κορτιζόλη επηρεάζει βαθιά πολλά συστήματα του οργανισμού. Με την αυξημένη κορτιζόλη προετοιμαζόμαστε για να βγούμε τρέχοντας, το αίμα ταξιδεύει από τα σπλάχνα στους μυς για να μας βοηθήσει να αμυνθούμε ή να αντιδράσουμε, γι' αυτό χάνουμε την όρεξή μας σε στιγμές άγχους.
Οι αισθήσεις ενεργοποιούνται («είμαι σε εγρήγορση»), προσπαθώντας να αντιληφθούμε οποιοδήποτε κίνητρο μας βοηθά να εντοπίσουμε την απειλή που έχουμε διαισθανθεί. Το μυϊκό μας σύστημα δέχεται τα απαραίτητα σήματα (νευρικά και βιοχημικά) για να προετοιμαστούμε για την εισβολή του κινδύνου ή τη μάχη.
Η κορτιζόλη βοηθά το οξυγόνο, τη γλυκόζη και τα λιπαρά οξέα να έρθουν σε πέρας τις σχετικές με τους μυς λειτουργίες. Ο αυξημένος καρδιακός ρυθμός κάνει την καρδιά να χτυπά πιο γρήγορα, διευκολύνοντας τη μεταφορά του αίματος και των θρεπτικών στοιχείων στους μυς ώστε να μπορέσουν να αντιδράσουν μπροστά στην κάθε απειλή.
Η κορτιζόλη, από την άλλη, επιτρέπει την έκκριση ινσουλίνης, προκαλώντας την απελευθέρωση της γλυκόζης και των πρωτεϊνών στο αίμα. Γι' αυτό, αν η κορτιζόλη δεν είναι καλά ρυθμισμένη μπορεί να προκύψει ο κίνδυνος του διαβήτη.
Αυτή η ορμόνη βοηθά στη ρύθμιση του οσμωτικού συστήματος του σώματος. Είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της αρτηριακής πίεσης, επηρεάζει τα οστά (η κορτιζόλη μπορεί να ευνοήσει την εμφάνιση οστεοπόρωσης) και τους μυς (συσπάσεις, τραβήγματα, κράμπες).
Η κορτιζόλη έχει μια ουσιαστική λειτουργία: επηρεάζει βαθιά το ανοσοποιητικό σύστημα, αναστέλλοντας αρχικά τις λοιμώξεις. Μπροστά στο στρες ο οργανισμός ενεργοποιεί τις ενεργειακές πηγές του. Το ανοσοποιητικό σύστημα απαιτεί μεγάλη ποσότητα ενέργειας. Σε μεγάλο βαθμό, η ενέργειά μας διοχετεύεται στο αμυντικό μας σύστημα και χρησιμοποιείται από αυτό.
Τέλος, αλλάζει σε ενδοκρινικό επίπεδο διάφορα συστήματα:
- Το αναπαραγωγικό. Γι αυτό και το στρες ή ο πόνος μπορούν να αλλάξουν τον φυσιολογικό κύκλο μιας γυναίκας ή την ικανότητά της να μείνει έγκυος.
- Το αναπτυξιακό σύστημα, αναστέλλοντάς το.
- Τον θυροειδή, με την εμφάνιση αλλοιώσεων (τόσο περιπτώσεις υπερθυροειδισμού όσο και υποθυροειδισμού) και άλλων ασθενειών που συνδέονται με αυτόν τον αδένα.
Μπροστά σε μια επικείμενη απειλή, το σώμα μας χρειάζεται όλη τη δυνατή ενέργεια. Γι' αυτό, παραλύει και μπλοκάρει οτιδήποτε περιττό, ακόμα και ό,τι έχει να κάνει με την ανάπτυξη. Κάθε μέρα πεθαίνουν εκατομμύρια κύτταρα και γι' αυτό το ανθρώπινο σώμα χρειάζεται καθημερινή κυτταρική ανανέωση, αν, όμως, παρέμβουμε -λόγω στρες- σε αυτή την ανάπτυξη, το σώμα αρρωσταίνει γιατί χάνει κύτταρα που δεν μπορεί να αναπληρώσει.
Το παρόν άρθρο αποτελεί αδειοδοτημένο απόσπασμα από το βιβλίο Πώς να αφήσεις το καλό να μπει στη ζωή σου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πεδίο.
Χρύσα Πράντζαλου
Το διάβασα στο psychology.gr
