Πάνω από το 50% των ανθρώπων πάσχει από Παρειδωλία - Να γιατί μερικοί άνθρωποι "βλέπουν θαύματα" ή ασυνήθιστα αντικείμενα
Ετυμολογικά η λέξη προέρχεται από το πρόθεμα παρά και το είδωλο, δηλαδή το ομοίωμα.
O Carl Sagan διατύπωσε τη θεωρία ότι το φαινόμενο αυτό παρέχει ένα εξαιρετικό πλεονέκτημα, καθώς επιτρέπει στους ανθρώπους να αναγνωρίζουν καλύτερα ο ένας τον άλλον, ακόμη και κάτω από κακές συνθήλες οπτικής.
Ακριβώς αυτή η έγκαιρη και ακριβής αναγνώριση προτύπων ήταν ένας σημαντικός εξελικτικός παράγοντας στην πορεία του ανθρώπου. Σκεφτείτε απλά πόσο σημαντικό είναι να αναγνωρίζουμε πρόσωπα γρήγορα, αλλά και να ερμηνεύουμε τις εκφράσεις στα πρόσωπα των ανθρώπων γρήγορα και σωστά. Αυτό βοηθάει και ενθαρρύνει τις διαπροσωπικές και γενικότερα τις κοινωνικές μας σχέσεις. Το πρώτο πράγμα που τα μωρά μαθαίνουν είναι τα ανθρώπινα πρόσωπα. Τα πρόσωπα της οικογένειας ή των ατόμων που τα φροντίζουν προκαλούν χαρά σε ένα μωρό, ενώ ένα άγνωστο πρόσωπο μπορεί να φέρει και κλάμα.
Επίσης το φαινόμενο της παρειδωλίας μας δείχνει πόσο αναγκαία είναι η παρουσία ανθρώπινων πλασμάτων γύρω μας. Στην ουσία αμφιλεγόμενα οπτικά ερεθίσματα μετουσιώνονται σε ανθρώπινα πρόσωπα κυρίως αλλά πολλές φορές και σε άλλες μορφές (πχ. ζώων ή οικείων μοτίβων).
Κάθε παρειδωλία αντικατοπτρίζει την αδιάκοπη προσπάθεια της συνείδησης να απομονώσει, από ένα διφορούμενο οπτικό ερέθισμα κάποιο χαρακτηριστικό και να του δώσει νόημα και μια συντεταγμένη δομή. Σε αυτό φυσικά, παίζει ρόλο το πώς η ψυχή και η σκέψη ενός ανθρώπου αποτυπώνουν και αναπαραγάγουν νοητικά ένα μοτίβο.
Σε πολλά ψυχολογικά τεστ χρησιμοποιούνται θολές εικόνες ή ακαθόριστα σχέδια ώστε μέσω αυτού που θα δει το άτομο στην εικόνα να διαπιστωθεί η ψυχική του κατάσταση. Για παράδειγμα σε μια αφηρημένη εικόνα κάποιος μπορεί να δει ένα σκυλί που κοιμάται, ένα παιδί που κλαίει, μια γυμνή γυναίκα ή ένα κρύο σάντουιτς ή ότι άλλο. Αυτό που κάποιος προβάλλει στην εικόνα που βλέπει λέει πολλά για την ψυχική του ευεξία. Άλλωστε το γνωστό τεστ Rorschach στηρίζεται ακριβώς σε αυτό.
Σε μια μελέτη 2.000 ατόμων, η βρετανική εταιρεία Lenstore αποκάλυψε μια σειρά τάσεων μεταξύ εκείνων που βλέπουν πρόσωπα σε καθημερινά αντικείμενα, αποκαλύπτοντας ότι οι γυναίκες και οι θρησκόληπτοι είναι πιο πιθανό από τους άλλους να βιώσουν αυτή την αίσθηση.
Αυτοί οι συμμετέχοντες είδαν πρόσωπα στο 67% και στο 70% των φωτογραφιών, αντίστοιχα. Οι αγνωστικιστές και οι αθεϊστές, από την άλλη πλευρά, είδαν λιγότερα πρόσωπα μεταξύ των αντικειμένων (61% και 63% αντίστοιχα).
Και οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι πιστεύουν στα φαντάσματα, ή στο υπερφυσικό ήταν επίσης οι πιο ευαίσθητοι στην παρειδωλία, με αυτή την ομάδα να αναφέρει ότι διακρίνει πρόσωπα στα αντικείμενα στο 68% των περιπτώσεων.
Αντιθέτως, όσοι έχουν... σώας τα φρένας και δεν πιστεύουν στα φαντάσματα, βλέπουν πρόσωπα σε άσχετα αντικείμενα μόλις στο 58% των περιπτώσεων.
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι άνδρες και οι γυναίκες τα άψυχα αντικείμενα. Ενώ οι γυναίκες βλέπουν πρόσωπα στο 66% των περιπτώσεων, οι άνδρες συμφωνούν μόνο στο 61% των ίδιων εικόνων.
Η ψυχική διάθεση και ο τύπος προσωπικότητας μπορεί επίσης να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο, σύμφωνα με την μελέτη. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να καταγράψουν -μεταξύ άλλων- σε τι διάθεση ήταν κατά τη διάρκεια της δοκιμής. Και, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι ήταν πιθανότερο να εμφανίσουν παρειδωλία.
Με βάση την ψυχική διάθεση, διαπιστώθηκε ότι οι απαντήσεις για το αν οι συμμετέχοντες έβλεπαν πρόσωπα σε εικόνες από άσχετα αντικείμενα ήταν ποικίλες:
-- 66% κατάθλιψη
-- 65% θυμός
-- 65% ηρεμία
-- 63% ικανοποίηση
-- 63% θλίψη και
-- 62% άγχος
Οι ερευνητές διαπίστωσαν, επίσης, ότι οι εξωστρεφείς άνθρωποι έβλεπαν περισσότερα πρόσωπα από τους εσωστρεφείς, (67% και 63%, αντίστοιχα).
Θεωρείται ότι όσοι είναι νευρωτικοί, ή έχουν αρνητική διάθεση, είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν παρειδωλία, καθώς βρίσκονται σε υψηλότερη εγρήγορση για ενδεχόμενο κίνδυνο.
Όμως, τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με αυτή την πεποίθηση. Η παρειδωλία έχει παραμείνει επί μακρόν ένα θέμα επιστημονικού ενδιαφέροντος, καθώς πολλοί εμπειρογνώμονες την έχουν συνδέσει με διάφορα άλλα φαινόμενα, όπως το γιατί μερικοί άνθρωποι “βλέπουν θαύματα”, ή βλέπουν ασυνήθιστα αντικείμενα στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη.
Και, νέα έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορεί να έχουν παρειδωλία. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Current Biology, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μαϊμούδες τους είδους Rhesus, όπως και οι άνθρωποι, αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός προσώπου σε άψυχα αντικείμενα.
ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΤΕΣΤ!
Η εταιρεία Lenstore κυκλοφόρησε ένα διαδραστικό τεστ που ονομάζεται Making Faces και με το οποίο ο καθένας μπορεί να δοκιμάσει την ευαισθησία του στην pareidolia.
Αυτοί οι συμμετέχοντες είδαν πρόσωπα στο 67% και στο 70% των φωτογραφιών, αντίστοιχα. Οι αγνωστικιστές και οι αθεϊστές, από την άλλη πλευρά, είδαν λιγότερα πρόσωπα μεταξύ των αντικειμένων (61% και 63% αντίστοιχα).
Και οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όσοι πιστεύουν στα φαντάσματα, ή στο υπερφυσικό ήταν επίσης οι πιο ευαίσθητοι στην παρειδωλία, με αυτή την ομάδα να αναφέρει ότι διακρίνει πρόσωπα στα αντικείμενα στο 68% των περιπτώσεων.
Αντιθέτως, όσοι έχουν... σώας τα φρένας και δεν πιστεύουν στα φαντάσματα, βλέπουν πρόσωπα σε άσχετα αντικείμενα μόλις στο 58% των περιπτώσεων.
Η μελέτη αποκάλυψε επίσης διαφορές στον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβάνονται οι άνδρες και οι γυναίκες τα άψυχα αντικείμενα. Ενώ οι γυναίκες βλέπουν πρόσωπα στο 66% των περιπτώσεων, οι άνδρες συμφωνούν μόνο στο 61% των ίδιων εικόνων.
Η ψυχική διάθεση και ο τύπος προσωπικότητας μπορεί επίσης να διαδραματίσουν κάποιο ρόλο, σύμφωνα με την μελέτη. Οι συμμετέχοντες κλήθηκαν να καταγράψουν -μεταξύ άλλων- σε τι διάθεση ήταν κατά τη διάρκεια της δοκιμής. Και, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι ευτυχισμένοι άνθρωποι ήταν πιθανότερο να εμφανίσουν παρειδωλία.
Με βάση την ψυχική διάθεση, διαπιστώθηκε ότι οι απαντήσεις για το αν οι συμμετέχοντες έβλεπαν πρόσωπα σε εικόνες από άσχετα αντικείμενα ήταν ποικίλες:
-- 66% κατάθλιψη
-- 65% θυμός
-- 65% ηρεμία
-- 63% ικανοποίηση
-- 63% θλίψη και
-- 62% άγχος
Οι ερευνητές διαπίστωσαν, επίσης, ότι οι εξωστρεφείς άνθρωποι έβλεπαν περισσότερα πρόσωπα από τους εσωστρεφείς, (67% και 63%, αντίστοιχα).
Θεωρείται ότι όσοι είναι νευρωτικοί, ή έχουν αρνητική διάθεση, είναι πιο πιθανό να παρουσιάσουν παρειδωλία, καθώς βρίσκονται σε υψηλότερη εγρήγορση για ενδεχόμενο κίνδυνο.
Όμως, τα ευρήματα έρχονται σε αντίθεση με αυτή την πεποίθηση. Η παρειδωλία έχει παραμείνει επί μακρόν ένα θέμα επιστημονικού ενδιαφέροντος, καθώς πολλοί εμπειρογνώμονες την έχουν συνδέσει με διάφορα άλλα φαινόμενα, όπως το γιατί μερικοί άνθρωποι “βλέπουν θαύματα”, ή βλέπουν ασυνήθιστα αντικείμενα στην επιφάνεια του πλανήτη Άρη.
Και, νέα έρευνα έδειξε ότι οι άνθρωποι δεν είναι οι μόνοι που μπορεί να έχουν παρειδωλία. Σε μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Current Biology, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μαϊμούδες τους είδους Rhesus, όπως και οι άνθρωποι, αναγνωρίζουν τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ενός προσώπου σε άψυχα αντικείμενα.
ΚΑΝΤΕ ΤΟ ΤΕΣΤ!
Η εταιρεία Lenstore κυκλοφόρησε ένα διαδραστικό τεστ που ονομάζεται Making Faces και με το οποίο ο καθένας μπορεί να δοκιμάσει την ευαισθησία του στην pareidolia.
