Δεσποτική εορτή της Χριστιανοσύνης η Υπαπαντή που σημαίνει υποδοχή του Χριστού
Υπαπαντή (ή διαφορετικά Υπαντή) σημαίνει υποδοχή. Δηλαδή ο δίκαιος Συμεών ο πρεσβύτης, υπέργηρος πλέον, υποδέχεται στα χέρια του τον Χριστό σαν βρέφος τεσσαράκοντα ημερών.
Στην εικονογραφία της Υπαπαντής ο Συμεών κρατεί με ευλάβεια και δέος το βρέφος, γιατί γνώριζε από την προφητεία ότι Αυτό είναι ο ίδιος ο Θεός με σάρκα ανθρώπου, τον οποίο θα έβλεπε πριν πεθάνει. Γι’ αυτό λέγει το «νυν απολύεις….» που το καθιέρωσε η Εκκλησία μας στην ακολουθία του Εσπερινού, λίγο πριν την «απόλυση» δηλαδή κοντά στο τέλος.
Στην εικόνα της Υπαπαντής η Παναγία συνοδεύεται από τους γέροντες γονείς της (Ιωακείμ και Άννα) και προσφέρει με χαρά το βρέφος στον λειτουργό του Θεού, τον Συμεών. Γιατί έπρεπε να τηρήσει τον νόμο και εδώ ο Χριστός, όπως τον τήρησε σε όλα, ώστε να αγιασθεί ο νόμος. Έτσι η Εκκλησία μας καθιέρωσε την ακολουθία του «Σαραντισμού», όπου οι μητέρες βγάζουν για πρώτη φορά το παιδί τους από το σπίτι, σαράντα ημερών βρέφος και το πηγαίνουν στην Εκκλησία, για να το ευλογήσει ο ιερέας και να λάβει την χάρη από την προσκύνηση των ιερών εικόνων.
Στην παράσταση επίσης διακρίνουμε ένα «ειλητάριο» δηλαδή ένα ανοιχτό χαρτί, που το κρατεί η Αγία Άννα, και γράφει το κείμενο: «Τούτο το βρέφος ουρανόν και γην εστερέωσε», δηλαδή τον ομολογεί σαν τέλειο και προαιώνιο Θεό, και Δημιουργό του Παντός.
Είναι μεγάλη η εορτή της Υπαπαντής για την Εκκλησία μας. Οι θαυμάσιοι και χαρμόσυνοι ύμνοι που ψάλλονται επί οκτώ ημέρες, από τις 2 μέχρι και τις 9 Φεβρουαρίου που αποδίδεται, δηλαδή που τελειώνει, που επισφραγίζεται, εξυμνούν το ιερό γεγονός και αφήνουν σε όλους μας ιερά μηνύματα.
Νυν απολύεις τον δούλον σου, Δέσποτα κατά το ρήμα σου εν ειρήνη,
ότι είδον οι οφθαλμοί μου το σωτήριόν σου,
ό ητοίμασας κατά το πρόσωπον πάντων των λαών,
φως εις αποκάλυψιν εθνών και δόξαν λαού σου Ισραήλ.
Αρχικά, η Υπαπαντή γιορταζόταν στον βυζαντινό κόσμο στις 14 Φεβρουαρίου. Ήταν μία μάλλον μικρή θρησκευτική εορτή, την οποία ανήγαγε σε δεσποτική ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός το 542 και επέβαλε να εορτάζεται στις 2 Φεβρουαρίου, προκειμένου να ζητήσει τη μεσιτεία του Κυρίου για ένα λοιμό που είχε ενσκήψει στην επικράτειά του. Σήμερα, μόνο η Αρμενική Εκκλησία τιμά την Υπαπαντή στις 14 Φεβρουαρίου, ενώ όσοι Χριστιανοί ακολουθούν τον Ιουλιανό Ημερολόγιο («παλαιοημερολογίτες») γιορτάζουν την Υπαπαντή στις 15 Φεβρουαρίου. Με ιδιαίτερη λαμπρότητα γιορτάζεται η Υπαπαντή του Κυρίου στην Καλαμάτα, όπου πανηγυρίζει ο ομώνυμος Ναός. Οι θρησκευτικές εκδηλώσεις ξεκινούν στις 27 Ιανουαρίου και ολοκληρώνονται στις 9 Φεβρουαρίου.
Την ημέρα της Παναγίας της Παπαντής αργούν οι μυλωνάδες της Κρήτης. Τιμούν την Παναγία τη Μυλιαργούσα, που την έχουν για προστάτιδά τους. Την αργία τηρούν και οι αγρότες για να μην πέσει χαλάζι και καταστρέψει τη βλάστηση. Χαρακτηριστικές και οι μετεωρολογικού περιεχομένου παροιμίες της ημέρας: «Καλοκαιρία της Παπαντής, μαρτιάτικος χειμώνας» και «Ο,τι καιρό κάνει της Παπαντής, θα τον κάμει σαράντα μέρες».
Απολυτίκιο Υπαπαντής
Χαίρε κεχαριτωμένη Θεοτόκε Παρθένε· εκ σου γαρ ανέτειλεν ο Ήλιος της
δικαιοσύνης, Χριστός ο Θεός ημών, φωτίζων τους εν σκότει. Ευφραίνου και συ
Πρεσβύτα δίκαιε, δεξάμενος εν αγκάλαις, τον ελευθερωτήν των ψυχών ημών,
χαριζόμενον ημίν, και την Ανάστασιν.
Κοντάκιο Υπαπαντής
Ο μήτραν παρθενικήν αγιάσας τω τόκω σου, και χείρας του Συμεών ευλογήσας
ως έπρεπε, προφθάσας και νυν έσωσας ημάς, Χριστέ ο Θεός. Αλλ' ειρήνευσον
εν πολέμοις το πολίτευμα, και κραταίωσον βασιλείς, ους ηγάπησας, ο μόνος
φιλάνθρωπος.
