Εξωγήινοι στους Δελφούς; Το παράξενο ντοκιμαντέρ
Το εξαιρετικά ενδιαφέρον και πρωτότυπο πρόσφατο (2019) ντοκιμαντέρ/κινηματογραφικό δοκίμιο του Alexandre O. Philippe με τίτλο Memory: The Origins of Alien αναφέρεται στις φιλοσοφικές ιδέες, τους ασυνείδητους φόβους και τις καλλιτεχνικές, μυθολογικές, και θεολογικές επιρροές πίσω από τη θρυλική ταινία του Ridley Scott, Alien (1979).
Το Memory πραγματεύεται παράλληλα τη ‘‘μοιραία’’ συνάντηση δημιουργικών ιδιοφυϊών όπως ο Η. R. Giger, o Dan O’Bannon, και ο ίδιος ο Scott, αλλά και τον τεράστιο πολιτισμικό αντίκτυπο που είχε και έχει έκτοτε η ταινία.
Όμως το ελληνικό κοινό θα βρει επιπρόσθετο ενδιαφέρον στα απρόσμενα αρχικά πλάνα και την πρώτη σκηνή, των οποίων η σημασία εξηγείται στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ.
Όμως το ελληνικό κοινό θα βρει επιπρόσθετο ενδιαφέρον στα απρόσμενα αρχικά πλάνα και την πρώτη σκηνή, των οποίων η σημασία εξηγείται στη διάρκεια του ντοκιμαντέρ.
Η εισαγωγή του Μemory έρχεται από τη μακρινή 25η Μαΐου του 1979, το έτος που το Alien ‘‘εξερράγη’’ στις κινηματογραφικές αίθουσες. Πλάνα (τα οποία δεν διευκρινίζεται ποιος έχει τραβήξει) δείχνουν τα διάσημα ερείπια του αρχαίου ναού του Απόλλωνα, στους Δελφούς. Πάνω στις πέτρες με τις αρχαιοελληνικές επιγραφές, βλέπουμε σε κοντινά πλάνα να περπατούν διάφορα έντομα — αράχνες, σκαθάρια, κλπ.
Αμέσως μετά ακολουθεί μια ιδιαίτερα τρομακτική σκηνή, με τρεις ηλικιωμένες γυναίκες που φορούν λευκούς χιτώνες, ξαπλωμένες σαν νεκρές, και φόντο που παραπέμπει στα χαρακτηριστικά, τεχνο-οργανικά σχέδια/σκηνικά για την ταινία του Scott, τα οποία με τη σειρά τους, σκοτεινά, κλειστοφοβικά, δαιδαλώδη, και υγρά, παραπέμπουν σε κάποιου είδους μήτρα.
Οι τρεις γυναίκες θυμίζουν τις μάγισσες από το Μάκβεθ, και έχουν μυτερά δόντια, σαν την εξωγήινη ΄’Μαμά΄΄/‘‘Bασίλισσα’’ του Alien (βλ. και τον φροϊδικό όρο vagina dentata– ελληνιστί: αιδοίο με δόντια), ενώ τα μάτια τους είναι μαύρα σαν το έρεβος.Το ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον εδώ συνίσταται στο γεγονός ότι, όπως πληροφορούμαστε, πρόκειται για τις Ερινύες, τρομακτικές θεότητες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Καθώς ανασηκώνονται αργά, οι θεατές ακούν μια απόκοσμη φωνή που αρχίζει να μιλάει σε αρχαία ελληνικά.
Η φωνή ανήκει στο φάντασμα της Κλυταιμνήστρας που ξυπνά τις Ερινύες για να εκδικηθούν τη δολοφονία της ίδιας και του εραστή της, Αίγισθου, από το γιό της, Ορέστη.Όπως επιβεβαίωσα από τον ιστότοπο Fandom, η σκηνή είναι παρμένη από την αρχαία τραγωδία του Αισχύλου, Ευμενίδες. Συγκεκριμένα, μία από τις Ερινύες προφέρει τον στίχο: ‘‘H βρόμα του ανθρώπινου αίματος μού χαμογελά’’ (δική μου μετάφραση από τα αγγλικά).
Το ότι αυτή η φράση είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στον διάσημο αγγλο-ιρλανδό ζωγράφο Francis Bacon, του οποίου το τρίπτυχο Τρεις Μελέτες για τους Αριθμούς στη Βάση μιας Σταύρωσης απεικονίζει τις Ερινύες από την Ορέστεια του Αισχύλου, και το οποίο αποτέλεσε τη βασική έμπνευση για τον σχεδιασμό του φαλλικού εξωγήινου βρέφους με δόντια που διακορεύει το στήθος του John Hurt στο Alien, αποτελεί μόνο έναν από τους λόγους που δικαιολογούν όλες αυτές τις αναφορές στην αρχαία ελληνική μυθολογία, γραμματεία, δραματουργία, και γενικότερα στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, και οι οποίες γίνονται σε ένα ντοκιμαντέρ για μια ταινία σχετικά με ένα εξωγήινο παράσιτο.
Ένας από τους συνεντευξιαζόμενους στο ντοκιμαντέρ παραλληλίζει ανοιχτά το τέρας της ταινίας με Ερινύα. Επίσης, ένα από τα πρόσωπα που μιλούν στο ντοκιμαντέρ τόσο αναφορικά με τις Ερινύες, όσο και με τον ναό στους Δελφούς (η σύνδεση είναι ότι ο Ορέστης μετά τη μητροκτονία, κατέφυγε για προστασία ως ικέτης στον ναό του Απόλλωνα), είναι η Denise Demetriou, διδάκτωρ Κλασικών Σπουδών και καθηγήτρια αρχαίας ελληνικής ιστορίας με ειδίκευση, όπως διάβασα στο ακαδημαϊκό της προφίλ, ‘‘στις δια-πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ Ελλήνων και μη Ελλήνων’’.
Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ένα από τα πρόσφατα πρίκουελ του Alien, σκηνοθετημένο και πάλι από τον Scott, τιτλοφορείται Προμηθέας.
Αμέσως μετά ακολουθεί μια ιδιαίτερα τρομακτική σκηνή, με τρεις ηλικιωμένες γυναίκες που φορούν λευκούς χιτώνες, ξαπλωμένες σαν νεκρές, και φόντο που παραπέμπει στα χαρακτηριστικά, τεχνο-οργανικά σχέδια/σκηνικά για την ταινία του Scott, τα οποία με τη σειρά τους, σκοτεινά, κλειστοφοβικά, δαιδαλώδη, και υγρά, παραπέμπουν σε κάποιου είδους μήτρα.
Οι τρεις γυναίκες θυμίζουν τις μάγισσες από το Μάκβεθ, και έχουν μυτερά δόντια, σαν την εξωγήινη ΄’Μαμά΄΄/‘‘Bασίλισσα’’ του Alien (βλ. και τον φροϊδικό όρο vagina dentata– ελληνιστί: αιδοίο με δόντια), ενώ τα μάτια τους είναι μαύρα σαν το έρεβος.Το ιδιαίτερο ελληνικό ενδιαφέρον εδώ συνίσταται στο γεγονός ότι, όπως πληροφορούμαστε, πρόκειται για τις Ερινύες, τρομακτικές θεότητες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας. Καθώς ανασηκώνονται αργά, οι θεατές ακούν μια απόκοσμη φωνή που αρχίζει να μιλάει σε αρχαία ελληνικά.
Η φωνή ανήκει στο φάντασμα της Κλυταιμνήστρας που ξυπνά τις Ερινύες για να εκδικηθούν τη δολοφονία της ίδιας και του εραστή της, Αίγισθου, από το γιό της, Ορέστη.Όπως επιβεβαίωσα από τον ιστότοπο Fandom, η σκηνή είναι παρμένη από την αρχαία τραγωδία του Αισχύλου, Ευμενίδες. Συγκεκριμένα, μία από τις Ερινύες προφέρει τον στίχο: ‘‘H βρόμα του ανθρώπινου αίματος μού χαμογελά’’ (δική μου μετάφραση από τα αγγλικά).
Το ότι αυτή η φράση είχε κάνει ιδιαίτερη εντύπωση στον διάσημο αγγλο-ιρλανδό ζωγράφο Francis Bacon, του οποίου το τρίπτυχο Τρεις Μελέτες για τους Αριθμούς στη Βάση μιας Σταύρωσης απεικονίζει τις Ερινύες από την Ορέστεια του Αισχύλου, και το οποίο αποτέλεσε τη βασική έμπνευση για τον σχεδιασμό του φαλλικού εξωγήινου βρέφους με δόντια που διακορεύει το στήθος του John Hurt στο Alien, αποτελεί μόνο έναν από τους λόγους που δικαιολογούν όλες αυτές τις αναφορές στην αρχαία ελληνική μυθολογία, γραμματεία, δραματουργία, και γενικότερα στον αρχαιοελληνικό πολιτισμό, και οι οποίες γίνονται σε ένα ντοκιμαντέρ για μια ταινία σχετικά με ένα εξωγήινο παράσιτο.
Ένας από τους συνεντευξιαζόμενους στο ντοκιμαντέρ παραλληλίζει ανοιχτά το τέρας της ταινίας με Ερινύα. Επίσης, ένα από τα πρόσωπα που μιλούν στο ντοκιμαντέρ τόσο αναφορικά με τις Ερινύες, όσο και με τον ναό στους Δελφούς (η σύνδεση είναι ότι ο Ορέστης μετά τη μητροκτονία, κατέφυγε για προστασία ως ικέτης στον ναό του Απόλλωνα), είναι η Denise Demetriou, διδάκτωρ Κλασικών Σπουδών και καθηγήτρια αρχαίας ελληνικής ιστορίας με ειδίκευση, όπως διάβασα στο ακαδημαϊκό της προφίλ, ‘‘στις δια-πολιτισμικές αλληλεπιδράσεις μεταξύ Ελλήνων και μη Ελλήνων’’.
Δεν είναι επίσης τυχαίο ότι ένα από τα πρόσφατα πρίκουελ του Alien, σκηνοθετημένο και πάλι από τον Scott, τιτλοφορείται Προμηθέας.
Το Memory υπαινίσσεται, ή αναφέρει ανοιχτά, ότι ερείπια όπως αυτά του ναού του Απόλλωνα στους Δελφούς (τα οποία ξαναεμφανίζονται σε ανάλογα πλάνα στα μισά και στο τέλος του Memory), και μνημεία αρχαίων πολιτισμών όπως ο αιγυπτιακός, αποτέλεσαν σαφή έμπνευση για τους δημιουργούς της ταινίας Αlien του 1979, ήδη πολύ πριν την παραγωγή της.
Δεν πρόκειται τόσο για τις γνωστές θεωρίες τύπου Erich Von Däniken περί εξωγήινων πολιτισμών που άφησαν πίσω τους απομεινάρια κάποιας αρχαίας τεχνολογίας στη Γη – αν και ο ίδιος ο Scott, ιδιαίτερα στα πρόσφατα πρίκουελ, παίζει με αυτές τις ιδέες.
Το συγκεκριμένο ντοκιμαντέρ, ωστόσο, επικεντρώνει, όπως ειπώθηκε νωρίτερα, στις εκλεκτικές καλλιτεχνικο-(βλ. Lovecraft, τις B-movies του Roger Corman)-θεολογικο-φιλοσοφικο-επιστημονικο-μυθολογικές επιρροές των δημιουργών, όσο και στους αρχέγονους φόβους στο συλλογικό μας ασυνείδητο, οι οποίες/οποίοι, όπως ισχυρίζεται το Memory, ευθύνονται για το ανεξίτηλο αποτύπωμα της ταινίας στη μαζική κουλτούρα.
Όλα αυτά, όλες αυτές οι ετερόκλητες αναφορές, μαζί με αμέτρητες άλλες, διαθλώνται και μπερδεύονται καλειδοσκοπικά σε ένα υπερκείμενο, ένα ιλιγγιώδες mise-en-abyme, και ένα παλίμψηστο που προκαλεί δέος, και με φόντο το οποίο βλέπουμε και ερμηνεύουμε, συνειδητά ή ασυνείδητα, την ταινία του Scott.
