Η ψυχολογία του ναρκισσισμού
⍆Ο ναρκισσισμός δεν είναι απλώς ένας τύπος προσωπικότητας από αυτούς που βρίσκει κανείς...
στις συμβουλευτικές στήλες των περιοδικών. Στην πραγματικότητα, είναι ένα σύνολο χαρακτηριστικών που έχουν ταξινομηθεί και μελετηθεί από ψυχολόγους. Αλλά τι είναι αυτό που τον προκαλεί; Και μπορούν οι νάρκισσοι να βελτιώσουν τα αρνητικά τους στοιχεία;
Ο Γ. Κιθ Κάμπελ περιγράφει την ψυχολογία πίσω από την αυξημένη και, μερικές φορές, επιβλαβή εγωπάθεια των νάρκισσων. Μάθημα από τον Γ. Κιθ Κάμπελ, ψηφιακή απεικόνιση από τους TOGETHER.
Πολύ πριν την πρώτη σέλφι, οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι είχαν έναν μύθο για έναν τύπο λίγο παραπάνω παθιασμένο με την εικόνα του. Σύμφωνα με μία αφήγηση, ο Νάρκισσος ήταν ένας όμορφος νέος που περιπλανιόταν αναζητώντας τον έρωτα. Αφού απέρριψε μια νύμφη, την Ηχώ, είδε το είδωλό του να καθρεφτίζεται στα νερά ενός ποταμού και το ερωτεύτηκε. Ανήμπορος να φύγει, ο Νάρκισσος πνίγηκε. Ένα λουλούδι φύτρωσε στο σημείο που πέθανε και αυτό το λουλούδι το λέμε νάρκισσο.
Ο μύθος αποτυπώνει τη βασική ιδέα του ναρκισσισμού, την αυξημένη κι ενίοτε επιβλαβή εγωπάθεια. Δεν είναι απλώς ένας τύπος προσωπικότητας που βρίσκεις στις στήλες των περιοδικών. Είναι ένα σύνολο στοιχείων, ταξινομημένων και μελετημένων από ψυχολόγους. Η ψυχολογία ορίζει τον ναρκισσισμό ως μια διογκωμένη, πομπώδης αυτοεικόνα. Σε διάφορα επίπεδα, οι νάρκισσοι πιστεύουν ότι είναι πιο όμορφοι, πιο έξυπνοι, και πιο σημαντικοί από τους άλλους, και ότι αξίζουν καλύτερη μεταχείριση. Οι ψυχολόγοι αναφέρουν δύο μορφές ναρκισσισμού, ως στοιχείο προσωπικότητας: τον πομπώδη και τον ευάλωτο ναρκισσισμό. Υπάρχει και η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, μια πιο ακραία μορφή, στην οποία θα επανέλθουμε σε λίγο.
Ο πομπώδης ναρκισσισμός είναι η πιο γνωστή μορφή. Χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, κυριαρχικότητα, και επιζήτηση προσοχής. Οι πομπώδεις νάρκισσοι επιζητούν προσοχή και δύναμη, μερικές φορές ως πολιτικοί, ως διασημότητες, ή ως πολιτισμικοί ηγέτες. Φυσικά, δεν είναι νάρκισσος όποιος κυνηγά αυτές τις θέσεις. Πολλοί το κάνουν για θετικούς λόγους, όπως για να φτάσουν τα όρια των δυνατοτήτων τους, ή για να βελτιώσουν τις ζωές των άλλων. Αλλά οι νάρκισσοι επιζητούν δύναμη για το κύρος και την προσοχή που τη συνοδεύει.
Εν τω μεταξύ, οι ευάλωτοι νάρκισσοι τείνουν να είναι ήσυχοι και συνεσταλμένοι. Χαρακτηρίζονται από έντονη διεκδικητικότητα αλλά εύκολα νιώθουν ότι απειλούνται ή αποθαρρύνονται.
Όπως και να έχει, η σκοτεινή πλευρά του ναρκισσισμού φαίνεται μακροπρόθεσμα. Οι νάρκισσοι τείνουν να είναι εγωκεντρικοί έτσι οι επηρμένοι ηγέτες μπορεί να πάρουν επικίνδυνες ή ανήθικες αποφάσεις και οι νάρκισσοι σύντροφοι μπορεί να είναι ανειλικρινείς ή άπιστοι. Όταν κινδυνεύει η ρόδινη εικόνα του εαυτού τους, μπορούν να γίνουν πικρόχολοι και επιθετικοί. Είναι σαν μία ασθένεια όπου οι ασθενείς αισθάνονται πολύ καλά, αλλά όσοι είναι γύρω τους υποφέρουν.
Στην πιο ακραία μορφή, αυτή η συμπεριφορά θεωρείται ως μια ψυχική διαταραχή, η επονομαζόμενη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Πλήττει το 1-2% του πληθυσμού, συνηθέστερα τους άντρες. Επίσης, αφορά μόνο ενήλικες. Οι νέοι, κυρίως τα παιδιά, μπορεί να είναι πολύ εγωπαθή, αλλά αυτό μπορεί να είναι ένα συνηθισμένο στάδιο της ανάπτυξης. Η πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου του Αμερικανικού Ψυχιατρικού Συλλόγου περιγράφει πολλά στοιχεία που σχετίζονται με τον ναρκισσισμό. Αυτά περιλαμβάνουν μια διογκωμένη αυτοαντίληψη, προβλήματα ενσυναίσθησης, μια αίσθηση διεκδικητικότητας και την ανάγκη για θαυμασμό ή προσοχή. Αυτό που κάνει τα παραπάνω κανονική διαταραχή προσωπικότητας είναι το ότι ελέγχουν τις ζωές των ατόμων, προκαλώντας τους σοβαρά προβλήματα. Φανταστείτε αντί να νοιάζεστε για τον σύντροφο ή τα παιδιά σας, να τους χρησιμοποιείτε ως πηγή προσοχής και θαυμασμού. Ή σκεφτείτε αντί να αναζητάτε εποικοδομητική κριτική σχετικά με την επίδοσή σας, να λέτε σε όσους προσπάθησαν να σας βοηθήσουν ότι έκαναν λάθος.
Οπότε, τι προκαλεί τον ναρκισσισμό; Μελέτες σε διδύμους δείχνουν έναν ισχυρό γενετικό παράγοντα, αν και δεν γνωρίζουμε ποια γονίδια εμπλέκονται. Αλλά και το περιβάλλον έχει σημασία. Οι γονείς που θεωρούν το παιδί τους «κορυφή» σε όλα, ενθαρρύνουν τον πομπώδη ναρκισσισμό. Και οι ψυχροί, αυστηροί γονείς συμβάλλουν στον ευάλωτο ναρκισσισμό.
Ο ναρκισσισμός φαίνεται να είναι συχνότερος σε κουλτούρες που προωθούν την ατομικότητα και την αυτοπροβολή. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ο ναρκισσισμός ως στοιχείο προσωπικότητας αυξάνεται διαρκώς από τη δεκαετία του '70, όταν την έννοια της κοινότητας της δεκαετίας του '60 διαδέχθηκε το κίνημα αυτοπεποίθησης και η αύξηση του υλισμού. Πιο πρόσφατα, τα κοινωνικά μέσα αύξησαν τις ευκαιρίες για αυτοπροβολή. Αλλά, πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα κοινωνικά μέσα προκαλούν ναρκισσισμό. Αντίθετως, οι νάρκισσοι τα έχουν ως μέσο για την αναζήτηση κύρους και προσοχής.
στις συμβουλευτικές στήλες των περιοδικών. Στην πραγματικότητα, είναι ένα σύνολο χαρακτηριστικών που έχουν ταξινομηθεί και μελετηθεί από ψυχολόγους. Αλλά τι είναι αυτό που τον προκαλεί; Και μπορούν οι νάρκισσοι να βελτιώσουν τα αρνητικά τους στοιχεία;
Ο Γ. Κιθ Κάμπελ περιγράφει την ψυχολογία πίσω από την αυξημένη και, μερικές φορές, επιβλαβή εγωπάθεια των νάρκισσων. Μάθημα από τον Γ. Κιθ Κάμπελ, ψηφιακή απεικόνιση από τους TOGETHER.
Πολύ πριν την πρώτη σέλφι, οι αρχαίοι Έλληνες και Ρωμαίοι είχαν έναν μύθο για έναν τύπο λίγο παραπάνω παθιασμένο με την εικόνα του. Σύμφωνα με μία αφήγηση, ο Νάρκισσος ήταν ένας όμορφος νέος που περιπλανιόταν αναζητώντας τον έρωτα. Αφού απέρριψε μια νύμφη, την Ηχώ, είδε το είδωλό του να καθρεφτίζεται στα νερά ενός ποταμού και το ερωτεύτηκε. Ανήμπορος να φύγει, ο Νάρκισσος πνίγηκε. Ένα λουλούδι φύτρωσε στο σημείο που πέθανε και αυτό το λουλούδι το λέμε νάρκισσο.
Ο μύθος αποτυπώνει τη βασική ιδέα του ναρκισσισμού, την αυξημένη κι ενίοτε επιβλαβή εγωπάθεια. Δεν είναι απλώς ένας τύπος προσωπικότητας που βρίσκεις στις στήλες των περιοδικών. Είναι ένα σύνολο στοιχείων, ταξινομημένων και μελετημένων από ψυχολόγους. Η ψυχολογία ορίζει τον ναρκισσισμό ως μια διογκωμένη, πομπώδης αυτοεικόνα. Σε διάφορα επίπεδα, οι νάρκισσοι πιστεύουν ότι είναι πιο όμορφοι, πιο έξυπνοι, και πιο σημαντικοί από τους άλλους, και ότι αξίζουν καλύτερη μεταχείριση. Οι ψυχολόγοι αναφέρουν δύο μορφές ναρκισσισμού, ως στοιχείο προσωπικότητας: τον πομπώδη και τον ευάλωτο ναρκισσισμό. Υπάρχει και η ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, μια πιο ακραία μορφή, στην οποία θα επανέλθουμε σε λίγο.
Ο πομπώδης ναρκισσισμός είναι η πιο γνωστή μορφή. Χαρακτηρίζεται από εξωστρέφεια, κυριαρχικότητα, και επιζήτηση προσοχής. Οι πομπώδεις νάρκισσοι επιζητούν προσοχή και δύναμη, μερικές φορές ως πολιτικοί, ως διασημότητες, ή ως πολιτισμικοί ηγέτες. Φυσικά, δεν είναι νάρκισσος όποιος κυνηγά αυτές τις θέσεις. Πολλοί το κάνουν για θετικούς λόγους, όπως για να φτάσουν τα όρια των δυνατοτήτων τους, ή για να βελτιώσουν τις ζωές των άλλων. Αλλά οι νάρκισσοι επιζητούν δύναμη για το κύρος και την προσοχή που τη συνοδεύει.
Εν τω μεταξύ, οι ευάλωτοι νάρκισσοι τείνουν να είναι ήσυχοι και συνεσταλμένοι. Χαρακτηρίζονται από έντονη διεκδικητικότητα αλλά εύκολα νιώθουν ότι απειλούνται ή αποθαρρύνονται.
Όπως και να έχει, η σκοτεινή πλευρά του ναρκισσισμού φαίνεται μακροπρόθεσμα. Οι νάρκισσοι τείνουν να είναι εγωκεντρικοί έτσι οι επηρμένοι ηγέτες μπορεί να πάρουν επικίνδυνες ή ανήθικες αποφάσεις και οι νάρκισσοι σύντροφοι μπορεί να είναι ανειλικρινείς ή άπιστοι. Όταν κινδυνεύει η ρόδινη εικόνα του εαυτού τους, μπορούν να γίνουν πικρόχολοι και επιθετικοί. Είναι σαν μία ασθένεια όπου οι ασθενείς αισθάνονται πολύ καλά, αλλά όσοι είναι γύρω τους υποφέρουν.
Στην πιο ακραία μορφή, αυτή η συμπεριφορά θεωρείται ως μια ψυχική διαταραχή, η επονομαζόμενη ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας. Πλήττει το 1-2% του πληθυσμού, συνηθέστερα τους άντρες. Επίσης, αφορά μόνο ενήλικες. Οι νέοι, κυρίως τα παιδιά, μπορεί να είναι πολύ εγωπαθή, αλλά αυτό μπορεί να είναι ένα συνηθισμένο στάδιο της ανάπτυξης. Η πέμπτη έκδοση του Διαγνωστικού και Στατιστικού Εγχειριδίου του Αμερικανικού Ψυχιατρικού Συλλόγου περιγράφει πολλά στοιχεία που σχετίζονται με τον ναρκισσισμό. Αυτά περιλαμβάνουν μια διογκωμένη αυτοαντίληψη, προβλήματα ενσυναίσθησης, μια αίσθηση διεκδικητικότητας και την ανάγκη για θαυμασμό ή προσοχή. Αυτό που κάνει τα παραπάνω κανονική διαταραχή προσωπικότητας είναι το ότι ελέγχουν τις ζωές των ατόμων, προκαλώντας τους σοβαρά προβλήματα. Φανταστείτε αντί να νοιάζεστε για τον σύντροφο ή τα παιδιά σας, να τους χρησιμοποιείτε ως πηγή προσοχής και θαυμασμού. Ή σκεφτείτε αντί να αναζητάτε εποικοδομητική κριτική σχετικά με την επίδοσή σας, να λέτε σε όσους προσπάθησαν να σας βοηθήσουν ότι έκαναν λάθος.
Οπότε, τι προκαλεί τον ναρκισσισμό; Μελέτες σε διδύμους δείχνουν έναν ισχυρό γενετικό παράγοντα, αν και δεν γνωρίζουμε ποια γονίδια εμπλέκονται. Αλλά και το περιβάλλον έχει σημασία. Οι γονείς που θεωρούν το παιδί τους «κορυφή» σε όλα, ενθαρρύνουν τον πομπώδη ναρκισσισμό. Και οι ψυχροί, αυστηροί γονείς συμβάλλουν στον ευάλωτο ναρκισσισμό.
Ο ναρκισσισμός φαίνεται να είναι συχνότερος σε κουλτούρες που προωθούν την ατομικότητα και την αυτοπροβολή. Στις ΗΠΑ, για παράδειγμα, ο ναρκισσισμός ως στοιχείο προσωπικότητας αυξάνεται διαρκώς από τη δεκαετία του '70, όταν την έννοια της κοινότητας της δεκαετίας του '60 διαδέχθηκε το κίνημα αυτοπεποίθησης και η αύξηση του υλισμού. Πιο πρόσφατα, τα κοινωνικά μέσα αύξησαν τις ευκαιρίες για αυτοπροβολή. Αλλά, πρέπει να πούμε ότι δεν υπάρχουν αποδείξεις ότι τα κοινωνικά μέσα προκαλούν ναρκισσισμό. Αντίθετως, οι νάρκισσοι τα έχουν ως μέσο για την αναζήτηση κύρους και προσοχής.
Μπορούν οι νάρκισσοι να βελτιώσουν αυτά τα αρνητικά χαρακτηριστικά;
Ναι! Οτιδήποτε προωθεί την ειλικρινή κατανόηση της συμπεριφοράς τους και το ενδιαφέρον για τους άλλους, όπως η ψυχοθεραπεία ή η εκδήλωση συμπόνιας προς τους άλλους, μπορεί να βοηθήσουν. Η δυσκολία είναι ότι ίσως αποτελέσει πρόκληση για τα άτομα με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας η συνεχής προσπάθεια αυτοβελτίωσης. Για τους νάρκισσους, η αυτοανάλυση είναι σκληρή από μια μη κολακευτική γωνία.
Το διάβασα στο braining.gr