Η μείωση των πληθυσμών των γυπών στην Αφρική είναι απειλή για ολόκληρο το οικοσύστημα
Αυτή η εργασία κάνει τους γύπες ένα από τα λιγότερο ελκυστικά πλάσματα. Ωστόσο, εν μέσω των αυξανόμενων φόβων ότι τα πουλιά βρίσκονται αντιμέτωπα με εξαφάνιση, οι ειδικοί ζητούν να γίνουν περισσότερα για να σώθουν αυτά τα πολύτιμα για το οικοσύστημα, όντα. Παλαιότερα διάφορα είδη γυπών έχουν απειληθεί με εξαφάνιση. Ωστόσο, στην λίστα αυτή προστίθενται πλέον και νέα είδη, που ζουν στην Αφρική. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, παρατηρητές στην Ινδία άρχισαν να βλέπουν ότι οι γύπες, οι οποίοι συνήθως συγκεντρώνονταν σε τεράστια σμήνη γύρω από πτώματα ζώων, μειώθηκαν με πρωτοφανή ρυθμό.
Αρχικά, οι οικολόγοι το βρήκαν δύσκολο να το πιστέψουν: οι γύπες είναι από τα πιο προσαρμόσιμα είδη από όλα τα πουλιά του κόσμου και έχουν μάθει να ζουν με τα ανθρώπινα όντα, χρησιμεύοντας ως ομάδες «εκκαθάρισης» σε αστικές και αγροτικές περιοχές. Αλλά σε μόλις 15 χρόνια, από το 1992 έως το 2007, τα πιο κοινά τρία είδη γυπών μειώθηκαν από 97% έως 99,9%. Οι συνέπειες ήταν καταστροφικές: μόνο όταν έλειψαν οι γύπες, οι άνθρωποι συνειδητοποίησαν την κρίσιμη δουλειά που έκαναν στην εκκαθάριση των πτωμάτων οικιακών και άγριων ζώων.
Τα σάπια σφάγια μολύνουν την παροχή νερού, ενώ οι αρουραίοι και οι άγριοι σκύλοι πολλαπλασιάστηκαν, οδηγώντας σε τεράστια αύξηση του κινδύνου μολύνσεων για τον άνθρωπο. Πάνω από μια δεκαετία μετά την έναρξη της κρίσης, επιβεβαιώθηκε η βασική αιτία. Οι γύπες της Ασίας τρέφονταν με σφάγια ζώων που περιείχαν δικλοφαινάκη, ένα αντιφλεγμονώδες φάρμακο που χορηγείται συνήθως σε κατοικίδια βοοειδή αλλά είναι δηλητηριώδης ουσία για τα πουλιά.
Τώρα, μια παρόμοια ιστορία αποκαλύπτεται και στην Αφρική, η οποία φιλοξενεί 11 από τα 16 είδη γυπών του λεγόμενου παλαιού κόσμου. Οι γύπες βρίσκονται σε κωμοπόλεις καθώς και στη σαβάνα, όπου και πάλι διαδραματίζουν τον ζωτικό ρόλο της ομάδας εκκαθάρισης. Από την Κένυα έως την Αιθιοπία, τη Μποτσουάνα και τη Νότια Αφρική, αυτά τα πουλιά είχαν μία μόνιμη παρουσία, όπου κι αν περιφέρονταν τα μεγάλα ζώα. Αλλά τώρα, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι πληθυσμοί γυπών της Αφρικής μειώνονται με ανησυχητικό ρυθμό.
Τώρα, μια παρόμοια ιστορία αποκαλύπτεται και στην Αφρική, η οποία φιλοξενεί 11 από τα 16 είδη γυπών του λεγόμενου παλαιού κόσμου. Οι γύπες βρίσκονται σε κωμοπόλεις καθώς και στη σαβάνα, όπου και πάλι διαδραματίζουν τον ζωτικό ρόλο της ομάδας εκκαθάρισης. Από την Κένυα έως την Αιθιοπία, τη Μποτσουάνα και τη Νότια Αφρική, αυτά τα πουλιά είχαν μία μόνιμη παρουσία, όπου κι αν περιφέρονταν τα μεγάλα ζώα. Αλλά τώρα, υπάρχουν ενδείξεις ότι οι πληθυσμοί γυπών της Αφρικής μειώνονται με ανησυχητικό ρυθμό.
Περισσότεροι από 2.000 γύπες «με κουκούλα» της οικογένειας των Necrosyrtes monachus, σημαντικό ποσοστό ολόκληρου του παγκόσμιου πληθυσμού, πέθαναν στη Γουινέα-Μπισάου τον Μάρτιο. Οι θάνατοι οφείλονταν σε δηλητηρίαση και οι αναφορές δείχνουν ότι μπορεί να συνδέονται με το εμπόριο μερών των γυπών. Αυτό το παράνομο εμπόριο διατηρείται εν μέσω μιας ευρέως διαδεδομένης πεποίθησης ότι η κατοχή του κεφαλιού ενός γύπα προφυλάσσει από το κακό και ενεργεί ως μαγνήτης καλής τύχης. Μετά από παρόμοια περιστατικά, το συγκεκριμένο είδος γύπα χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικά απειλούμενο, μία μόλις κατηγορία πριν την εξαφάνιση, στην κόκκινη λίστα της Διεθνούς Ένωσης για τη Διατήρηση της Φύσης.
Δώδεκα είδη γυπών αναφέρονται τώρα ως απειλούμενα ή κρίσιμα απειλούμενα, πράγμα που σημαίνει ότι οι γύπες είναι μια από τις πιο απειλούμενες ομάδες πτηνών στον πλανήτη. Οι γύπες αποτελούν στόχο για τους λαθροκυνηγούς, οι οποίοι μπορούν να εξαλείψουν εκατοντάδες πουλιά κάθε φορά. Οι λαθροκυνηγοί ελεφάντων στοχεύουν συχνά τα πουλιά, τα οποία διαφορετικά θα μπορούσαν να προειδοποιήσουν τους δασοφύλακες για παράνομη θανάτωση των θηλαστικών. Ο Andre Botha, από το Endangered Wildlife Trust της Νότιας Αφρικής, υπενθυμίζει ότι τον Ιούνιο του 2013 αρκετές εκατοντάδες γυπών δηλητηριάστηκαν στην περιοχή της Ζαμπέζη της Ναμίμπια.
Πιο πρόσφατα, τον Ιούνιο του περασμένου έτους, 537 γύπες από πέντε διαφορετικά είδη δηλητηριάστηκαν κοντά στο εθνικό πάρκο Chobe στη Μποτσουάνα. Ο δρ Steffen Oppel, ένας ανώτερος επιστήμονας συντήρησης της RSPB που ειδικεύεται στους γύπες, λέει ότι εκτός από τις δηλητηριάσεις από τους λαθροκυνηγούς, υπάρχουν επίσης και οι ακούσιες περιπτώσεις. «Οι κτηνοτρόφοι και οι αγρότες προσπαθούν να προστατεύσουν τα ζώα τους από άγρια σκυλιά, τσακάλια, λιοντάρια και ύαινες δηλητηριάζοντας τα αρπακτικά και οι γύπες είναι η ατυχής παράπλευρη απώλεια».
Σύμφωνα με τη Linda van den Heever, project manager της BirdLife της Νότιας Αφρικής στον τομέα προστασίας των γυπών, η σκόπιμη αλλά και η τυχαία δηλητηρίαση ευθύνονται για περισσότερους από τους μισούς του συνόλου των μη φυσιολογικών θανάτων γυπών στην Αφρική.
Η ταχύτητα με την οποία πολλά αφρικανικά έθνη αναπτύσσουν τις οικονομίες τους είναι επίσης ένας παράγοντας στην κατάρρευση του πληθυσμού των γυπών, επισημαίνει ο Oppel. «Ένα άλλο θεμελιώδες πρόβλημα είναι η ταχεία οικονομική ανάπτυξη, που συνοδεύεται από την αύξηση της κατανάλωσης και την κατασκευή υποδομών», λέει. Τα ηλεκτροφόρα καλώδια και οι ανεμογεννήτριες είναι ένα ιδιαίτερο πρόβλημα.
Οι γύπες, λόγω του μεγάλου μεγέθους τους, είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι όταν κουρνιάζουν, καθώς υπάρχει πιθανότητα να χτυπήσουν πάνω στα καλώδια ή να πάθουν ηλεκτροπληξία. Οι αρμόδιες ομάδες για την διατήρηση των γυπών σε όλη την ανατολική και νότια Αφρική επικεντρώνονται στην προσπάθεια μείωσης του αριθμού των θανάτων από δηλητηρίαση, παρέχοντας κατάρτιση στους υπαλλήλους επιβολής του νόμου και τους δασοφύλακες, και απομακρύνοντας γρήγορα τα δηλητηριασμένα πτώματα. Ωστόσο κάτι τέτοιο σε αυτές τις τεράστιες περιοχές, δεν είναι εύκολο.
Τα εκπαιδευτικά προγράμματα για τις αγροτικές κοινότητες είναι μία ακόμη, αν και πιο μακροπρόθεσμη προσέγγιση. Όλες αυτές οι δράσεις συνιστώνται στο Σχέδιο Δράσης για Πολλαπλά είδη για τη Διατήρηση των Αφρικανών-Ευρασιατικών Γυπών, το οποίο έχει υιοθετηθεί από όλα τα αφρικανικά κράτη, όπου ζουν οι γύπες και μεταξύ άλλων παρέχει έναν οδικό χάρτη για να σταματήσει η μείωση των πληθυσμών τα επόμενα 12 χρόνια. Βασιζόμενοι στην επιτυχία παρόμοιων προγραμμάτων στην Ασία, αρκετοί οργανισμοί διατήρησης σε ολόκληρη τη νότια Αφρική έχουν δημιουργήσει μια ενιαία συμμαχία, ξεκινώντας μια σειρά ασφαλών ζωνών για τους γύπες σε ολόκληρη την περιοχή.
Αυτά ενθαρρύνουν τους ιδιοκτήτες μεγάλων εκτάσεων γης να διατηρούν ασφαλείς τους γύπες, με μέτρα κατά της δηλητηρίασης, εκπαιδευτικά προγράμματα κ.λπ. Το επόμενο βήμα, είναι η στήριξη των εθνικών κυβερνήσεων. Απαιτείται μία πολύ πιο επείγουσα δράση σε μια σειρά από μέτωπα, λένε οι ειδικοί. Η μεγαλύτερη δέσμευση, συμμετοχή και υποστήριξη από τις αφρικανικές κυβερνήσεις είναι βασική απαίτηση, με επείγουσα ανάγκη για συντονισμένες δράσεις μεγάλης κλίμακας.
Το κλειδί της επιτυχίας θα είναι να πείσουν οι κυβερνήσεις τους ανθρώπους ότι είναι προς το δικό τους μακροπρόθεσμο συμφέρον να σώσουν τους γύπες της Αφρικής. Η κατάσταση δεν βοηθείται από την έλλειψη εκτίμησης της σημασίας των γυπών, όπως παραδέχεται η Beckie Garbett της BirdLife International Africa. «Οι γύπες διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στα ανθρώπινα οικοσυστήματα, που οι περισσότεροι άνθρωποι δεν γνωρίζουν και έτσι δεν θεωρούν τη διατήρησή τους σημαντική. Αρκεί να κοιτάξουμε στην Ασία ως παράδειγμα για το τι θα μπορούσε να συμβεί ενόψει της συνεχιζόμενης μείωσης του πληθυσμού των γυπών στην Αφρική.».
Το διάβασα στο www.lifo.gr
