ΜΑΘΕ για τον ρόλο του φόβου και τον φαύλο κύκλο των κρίσεων πανικού
λίγα λεπτά και κατά το οποίο κάποιος βιώνει συμπτώματα όπως: ταχυκαρδία, ιδρώτα, τρέμουλο, αίσθημα ασφυξίας ή/και πνιγμού, πόνο στο στήθος, ναυτία, ζαλάδα ή/και τάση για λιποθυμία, ρίγος ή αίσθημα ζέστης, μούδιασμα. Χαρακτηριστικό είναι ότι το άτομο συχνά πιστεύει ότι μπορεί να πεθάνει ή να τρελαθεί όσο βρίσκεται σε πανικό.
Ο ρόλος του φόβου και ο φαύλος κύκλος των κρίσεων πανικού.
Τα συμπτώματα της κρίσης πανικού, στην πραγματικότητα, δεν είναι τίποτα άλλο παρά οι φυσιολογικές σωματικές αισθήσεις που εκδηλώνονται όταν φοβόμαστε:
Ο φόβος κανονικά εμφανίζεται όταν βρισκόμαστε σε πραγματικό κίνδυνο, και χρησιμεύει ως συναγερμός για να μας δείξει ότι κινδυνεύουμε, έτσι ώστε να μπορέσουμε να προστατευτούμε από την απειλή. Τα συμπτώματα του φόβου είναι σχεδιασμένα έτσι ώστε να μας ενεργοποιούν είτε για να αποφύγουμε είτε για να «παλέψουμε» την επικείμενη απειλή (απάντηση πάλης ή φυγής).
Για παράδειγμα, η καρδιά μας χτυπάει δυνατά όταν βρισκόμαστε σε κίνδυνο για να αντλήσει περισσότερο αίμα, το οποίο περιέχει οξυγόνο. Το οξυγόνο μας δίνει περισσότερη ενέργεια για να ξεφύγουμε από τον κίνδυνο ή να «παλέψουμε» ενάντιά του.
Η παραπάνω διαδικασία είναι μία φυσιολογική απάντηση στον πραγματικό κίνδυνο, «true alarm», και έχει αναπτυχθεί εξελικτικά εδώ και εκατομμύρια χρόνια.
Στη διαταραχή πανικού, το άτομο νομίζει ότι βρίσκεται σε κίνδυνο, ακόμα και αν δεν υπάρχει πραγματική απειλή, οπότε φοβάται.
Όταν έρχεται ο φόβος, χωρίς την παρουσία κάποιου κινδύνου, o εγκέφαλος λαμβάνει λάθος σήμα (false alarm) και ενεργοποιούνται τα συμπτώματα του φόβου με σκοπό την προστασία από την υποτιθέμενη απειλή (1η κρίση πανικού).
Όταν κάποιος παθαίνει για πρώτη φορά κρίση πανικού, συνήθως, παρερμηνεύει τα φυσιολογικά αυτά συμπτώματα του φόβου ως ενδείξεις ότι θα πεθάνει ή θα τρελαθεί. Εκλαμβάνοντας λοιπόν, τις σωματικές του αισθήσεις ως καταστροφικές το άτομο αρχίζει να αγχώνεται γι’ αυτές, γεγονός που παίζει κεντρικό ρόλο στη διαιώνιση της διαταραχής: όταν το άτομο παρατηρήσει ότι εμφανίζει κάποιες από τις αισθήσεις που βίωσε στην 1η κρίση πανικού (π.χ. ταχυπαλμία, ιδρώτα, ζαλάδα) αρχίζει να φοβάται, ο φόβος του εντείνει τις σωματικές αισθήσεις, προκαλώντας ακόμα περισσότερο φόβο, ο οποίος με τη σειρά του προκαλεί περαιτέρω αύξηση των συμπτωμάτων, καταλήγοντας σε μια επόμενη κρίση πανικού. Εν ολίγοις, το άτομο φοβάται που φοβάται και έτσι δημιουργείται ο φαύλος κύκλος του πανικού.
Λανθασμένες αντιλήψεις για τις συνέπειες των κρίσεων πανικού
Οι περισσότεροι άνθρωποι που υποφέρουν από τη διαταραχή, ερμηνεύουν τα συμπτώματα του πανικού ως σημάδι ότι πάσχουν από κάποια σοβαρή σωματική ή/και ψυχική πάθηση, ή αισθάνονται ότι χάνουν τον έλεγχο. Μερικές φορές μπορεί να πιστεύουν ότι έχουν κάποιο καρδιολογικό πρόβλημα ή ακόμα και σχιζοφρένεια. Επίσης, κάποιος μπορεί να νομίζει ότι χάνει την επαφή του με την πραγματικότητα, ότι κάτι κακό του συμβαίνει ή θα του συμβεί, ότι θα λιποθυμήσει ή ότι παθαίνει εγκεφαλικό.
Τέλος, δεν είναι λίγες οι φορές που το άτομο πιστεύει ότι οι κρίσεις πανικού υποδεικνύουν ότι είναι είναι ένας αδύναμος ή προβληματικός άνθρωπος, με συνέπεια ν’ αρχίσει να επικρίνει τον εαυτό του γι’ αυτό που του συμβαίνει, να θεωρεί ότι δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνο του, ή/και να εμφανίσει καταθλιπτικά συμπτώματα.
Πώς αντιμετωπίζεται η διαταραχή πανικού;
Η γνωσιακή-συμπεριφοριστική ψυχοθεραπεία θεωρείται από τις αποτελεσματικότερες θεραπευτικές παρεμβάσεις στη διαταραχή πανικού. Αρχικός στόχος της θεραπείας είναι να εκπαιδεύσει το θεραπευόμενο σε σχέση με το άγχος του: πώς αυτό δημιουργείται, συντηρείται και εκδηλώνεται στις διάφορες καταστάσεις της καθημερινότητάς του. Κατά τη διαδικασία εκπαίδευσης ο θεραπευόμενος μαθαίνει πώς λειτουργούν οι κρίσεις πανικού σε εκείνον εξατομικευμένα ως προέκταση του άγχους του και πώς ο φόβος του εκδηλώνεται παίζοντας βασικό ρόλο στην έξαρση των συμπτωμάτων του.
Στη συνέχεια, το άτομο μαθαίνει να αναγνωρίζει και να τεστάρει τις καταστροφικές σκέψεις/ερμηνείες που εκλύουν τον πανικό ώστε να μειωθεί η ισχύς του. Επίσης, μαθαίνει, μέσω εξειδικευμένων τεχνικών εντός των συνεδριών, να απομυθοποιεί την επικινδυνότητα των σωματικών του αισθήσεων με αποτέλεσμα να μειώνεται ο φόβος του και κατά συνέπεια οι κρίσεις πανικού, αλλά και να εκτίθεται σταδιακά σε καταστάσεις ή δραστηριότητες που απέφευγε λόγω του πανικού.
Ο θεραπευόμενος, ολοκληρώνοντας τη θεραπεία, δεν επωφελείται μόνο από την εξασθένιση των συμπτωμάτων του, αλλά αποχωρεί έχοντας κατακτήσει σημαντικά εφόδια που θα τον βοηθήσουν να αντιμετωπίζει με επιτυχία, μόνος του πλέον, μελλοντικές αγχωτικές καταστάσεις που ενδέχεται να προκύψουν.
Πηγές:
1. American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: American Psychiatric Publishing.
2. Leahy R. L., Holland S. J. F. & McGinn L. K. (2012). Treatment Plans and Interventions for Depression and Anxiety Disorders (2nded.). New York: Guilford Press.
3. Simos, G. & Hofmann, S. G. (2013). CBT For Anxiety Disorders: A Practitioner. New Jersey: Wiley-Blackwell.
Το διάβασα στο e-psychology.gr
