Δάκρυα: Νέοι δρόμοι για τη διάγνωση και παρακολούθηση ασθενειών
Τα οφθαλμικά υγρά (τα δάκρυα) αποτελούν ένα σημαντικό «παράθυρο» για την κατανόηση της υγείας του ματιού και την ανάπτυξη διαφόρων παθολογιών. Ωστόσο, η μελέτη τους συνήθως απαιτεί επεμβατικές τεχνικές, γεγονός που περιορίζει την εφαρμογή τους στην καθημερινή κλινική πράξη. Όπως εξηγεί η Marta San Roque, διδακτορική φοιτήτρια στην ομάδα IVECAT του Ινστιτούτου Ερευνών Germans Trias i Pujol (IGTP), «μια ευρεία γκάμα οφθαλμικών παθήσεων μελετάται, αλλά οι μέθοδοι για τη συλλογή υδατοειδούς και υαλώδους , τα υγρά μέσα στο μάτι, είναι ιδιαίτερα επεμβατικές».
Λαμβάνοντας υπόψη αυτό, οι λιγότερο επεμβατικές μέθοδοι αποτελούν ιδανική λύση. Σε αυτό το πλαίσιο, τα δάκρυα εμφανίζονται ως υποσχόμενη εναλλακτική, αν και εξακολουθεί να χρειάζεται να εξακριβωθεί αν το υγρό αυτό παρέχει επαρκείς πληροφορίες για διάγνωση.
Τα εξωκυτταρικά κυστίδια (EVs) και η δυνατότητα βιοδεικτών
Πολλές μελέτες επικεντρώνονται στην ανάλυση εξωκυτταρικών κυστιδίων (EVs) – μικροσκοπικών σωματιδίων που απελευθερώνονται από τα κύτταρα – ως πιθανούς βιοδείκτες. Οι EVs περιέχουν πρωτεΐνες, νουκλεϊκά οξέα και λιπίδια και προστατεύουν αυτές τις πληροφορίες, καθιστώντας τα ιδανικά για αναλύσεις. Επιπλέον, η συλλογή τους από τα δάκρυα είναι ελάχιστα επεμβατική, γεγονός που τα καθιστά ιδιαίτερα ελκυστικά για μελέτη.
Η ομάδα IVECAT σε συνεργασία με το Τμήμα Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Germans Trias i Pujol, δημοσίευσε πρόσφατα μια ανασκόπηση στο περιοδικό Extracellular Vesicles and Circulating Nucleic Acids, συνοψίζοντας πάνω από εκατό μελέτες σχετικά με τη χρήση των EVs ως πηγή βιοδεικτών στα δάκρυα.
Όπως αναφέρουν οι ερευνητές, τα δάκρυα μπορούν να παρέχουν πληροφορίες όχι μόνο για την επιφάνεια του ματιού, αλλά για όλες τις δομές του οφθαλμού. Επιπλέον, δεδομένου ότι τα EVs μπορούν να διασχίσουν τον αιματοεγκεφαλικό και τον αιματο-αμφιβληστροειδικό φραγμό, το περιεχόμενό τους μπορεί να αντικατοπτρίζει και διαδικασίες σχετιζόμενες με νευροεκφυλιστικές παθήσεις, όπως η νόσος Αλτσχάιμερ ή η νόσος Πάρκινσον.
Προκλήσεις και ανάγκη για τυποποίηση
Παρά την υποσχόμενη προοπτική, υπάρχουν σημαντικές προκλήσεις. Μία από αυτές είναι η έλλειψη τυποποίησης στις μεθόδους συλλογής και αποθήκευσης δειγμάτων. Οι ερευνητές προτείνουν την υιοθέτηση τυποποιημένων προαναλυτικών πρωτοκόλλων και την τήρηση των διεθνών οδηγιών της International Society for Extracellular Vesicles (ISEV) για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη αναπαραγωγιμότητα των αποτελεσμάτων.
Η San Roque επισημαίνει ότι το πεδίο έχει μεγάλο δυναμικό, αλλά βρίσκεται ακόμα σε ανάπτυξη. «Η έρευνα γύρω από τα EVs ως βιοδείκτες αναπτύσσεται ραγδαία, αλλά όταν πρόκειται ειδικά για EVs προερχόμενα από δάκρυα, οι μελέτες είναι ακόμη περιορισμένες», σημειώνει.
Προοπτικές για κλινική εφαρμογή
Η μελέτη των EVs στα δάκρυα μπορεί να ανοίξει νέους δρόμους για την πρώιμη διάγνωση και την παρακολούθηση οφθαλμικών και νευροεκφυλιστικών παθήσεων. Δεδομένου ότι η συλλογή είναι ελάχιστα επεμβατική, η ανάλυση δακρύων θα μπορούσε να ενσωματωθεί σε ρουτίνα κλινικής παρακολούθησης, προσφέροντας πληροφορίες για την εξέλιξη της νόσου χωρίς την ανάγκη για πιο επεμβατικές διαδικασίες όπως η λήψη υδατοειδούς ή υαλώδους χιούμορ.
Μελλοντικά, η ανάπτυξη τυποποιημένων πρωτοκόλλων συλλογής και ανάλυσης θα μπορούσε να επιτρέψει τη σύγκριση αποτελεσμάτων μεταξύ διαφορετικών κλινικών κέντρων, ενισχύοντας την αξιοπιστία των βιοδεικτών και βελτιώνοντας την πρώιμη διάγνωση.
Τα δάκρυα εμφανίζονται πλέον ως πολύτιμη πηγή πληροφοριών για την υγεία του ματιού και πιθανώς για νευροεκφυλιστικές παθήσεις, με την ανάλυση των EVs να προσφέρει νέες δυνατότητες για μη επεμβατική διάγνωση και παρακολούθηση. Παρά τις τρέχουσες προκλήσεις, η ανασκόπηση της ομάδας IVECAT αποτελεί σημαντικό πρώτο βήμα για την ανάπτυξη νέων κλινικών εργαλείων που μπορούν να συμβάλουν στην έγκαιρη διάγνωση και βελτίωση της θεραπείας σε οφθαλμολογικές και νευρολογικές παθήσεις.
