Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος – Τι εορτάζουμε;
Τι είναι, όμως η Μεταμόρφωση;
Είναι ένα μεγάλο γεγονός, το οποίο αποκαλύπτει την δόξα της Εκκλησίας και των πιστών. Είναι ένα κορυφαίο θαύμα που πραγματοποίησε ο Κύριος στο ίδιο το θεανδρικό σώμα Του. Αποκάλυψε το άρρητο μεγαλείο της θεότητός Του «καὶ μετεμορφώθη ἔμπροσθεν αὐτῶν, καὶ ἔλαμψε τὸ πρόσωπον αὐτοῦ ὡς ὁ ἥλιος, τὰ δὲ ἱμάτια αὐτοῦ ἐγένετο λευκὰ ὡς τὸ φῶς1».
Είναι η προετοιμασία του Σταυρού. Η εορτή αυτή έχει άμεση αναφορά στην τελείωση και την θέωση του ανθρώπου, η οποία είναι και η εσχατολογική προοπτική της Θείας Οικονομίας. Μας δείχνει ποιος είναι ο Χριστός. Μας αποκαλύπτει ότι είναι ο Υιός του Θεού.
Η αλλαγή της μορφής του, το θείο άκτιστο φως που τον περιτριγύρισε, η φωνή του Πατρός που μαρτύρησε για την θεϊκή του φύση, όλα αυτά δηλώνουν ότι είναι Θεός. Για πρώτη φορά ο Χριστός παρουσιάζει στα μάτια των ανθρώπων «το αρχέτυπον κάλλος της εικόνος», δηλαδή την αληθινή ομορφιά την οποία είχε αρχικά και στην οποία μπορεί να ξαναφθάσει ο άνθρωπος, αφού πλάσθηκε «κατ΄ εικόνα» του Θεού.
Προτού εισέλθει ο Χριστός εις τα Ιεροσόλυμα, λίγες ημέρες πριν το σταυρικό Του θάνατο, παρέλαβε τους τρεις αγαπημένους του μαθητές, τον Πέτρο, τον Ιάκωβο και τον Ιωάννη, και ανέβηκαν στο όρος Θαβώρ, σύμφωνα με την παράδοση.
Ένα ερώτημα που εξάγεται είναι γιατί έπρεπε να ανέβει στο Θαβώρ για να μεταμορφωθεί και όχι σε μια απλή πεδιάδα, ήταν απαραίτητο να ανέβει στο όρος; Στην παλαιά εποχή συνηθιζόταν τα μεγάλα γεγονότα να γίνονται σε ψηλότερο μέρος, σε ψηλά βουνά, όπως ακριβώς έκαναν και οι ειδωλολάτρες που έκανα τις θυσίες τους πάνω στα βουνά.
Ο Χριστός δείχνει το μεγαλείο της δόξης Του πάνω στο όρος αυτό, αφού η φανέρωση της θεουργίας της ανθρωπίνης φύσεως είναι το μεγαλύτερο γεγονός μέσα στην ιστορία της ανθρωπότητος2.
Ο Χριστός ανήλθε στο όρος για να δείξει ότι Αυτός βρήκε το πλανηθέν πρόβατο και το ελευθέρωσε εκ της αμαρτίας, αυτός είναι ο πραγματικός ποιμήν των ανθρώπων, όπως λέει και ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος.
Ακόμη ένα ερώτημα είναι γιατί ήταν οι αγαπημένοι Του αυτοί οι τρεις μαθητές από τους δώδεκα; O λόγος είναι ότι πέρα από την σύμπνοια που τους χαρακτήριζε, είχαν τις τρεις μεγάλες αρετές που τους έκαναν να μοιραστούν με τον Θεό το μυστήριο της Ενσαρκώσεως, της Σταυρώσεως, της Θεότητάς Του, να έλθουν αντιμέτωποι με την κάθοδό Του εις τον Άδη μετά τον θάνατό Του και να λάβουν τα νέα της Αναστάσεώς Του.
Οι αρετές που είχαν οι τρεις αυτοί μαθητές ήταν ο Πέτρος την πίστη, ο Ιάκωβος την ευθύτητα και ο Ιωάννης την αγάπη3.
Ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης δίνει μια διαφορετική ερμηνεία στο γιατί να είναι αυτοί οι τρεις πρόκριτοι και αγαπημένοι μαθητές. Αναφέρει ότι ο Απόστολος Πέτρος είχε σταθερότητα στην τήρηση των εντολών Του, ο Απόστολος Ιάκωβος για την προθυμία του να πιει το ποτήριο του μαρτυρίου για την αγάπη του Κυρίου και ο Απόστολος Ιωάννης, ο αγαπημένος μαθητής, για την αγνότητά του.
Οι πρόκριτοι μαθητές παραλαμβάνονται από τον Κύριο για να γίνουν μάρτυρες και κοινωνοί της Μεταμορφώσεως.
Εκτός από τον ίδιο τον Χριστό, μεταμορφώθηκαν και οι ίδιοι οι μαθητές, γι΄ αυτό και οι Πατέρες της Εκκλησίας μιλούν για εναλλαγή των μαθητών. «Ενηλλάγησαν ουν και ούτω την εναλλαγήν είδον», λέει ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς4.
Μόλις ανέβηκαν εκεί, οι μαθητές διέκριναν μια μεγάλη διαφορά στον Κύριο. Αντίκρυσαν ένα ανερμήνευτο και ανεξιχνίαστο θαύμα. Από ανθρώπινη μορφὴ εκτοξεύονταν ακτίνες, που αποστέλλονταν με θεϊκὲς ενέργειες. – Η Μεταμόρφωση του Σωτήρος
Είδε ο ήλιος αυτὸ που δεν είχε γνωρίσει προηγουμένως και, αφού διδάχθηκε απὸ το φέγγος άλλου φωτός, κρύβεται. «Σταμάτησες κάποτε, ήλιε, αναμένοντας την νίκη των Εβραίων. Σεβάστηκες διαταγὴ του στρατηγού Ιησού, τιμώντας το δεσποτικὸ όνομα του ομοδούλου. Τώρα είδες φως, που δεν είχες δει ποτέ»5.
Το πρόσωπό Του έλαμπε σαν τον ήλιο και τα ρούχα του σαν το φως και όχι σαν το συνηθισμένο φως, όχι σαν το φως του ήλιου, αλλά το άκτιστο Φως που εξέπεμψε η θεότητα του Χριστού.
Οι Μαθητές αντίκρυσαν δύο ήλιους, τον αισθητό και το νοητό. Αυτό μας το τεκμηριώνει ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός σε ένα τροπάριο του Κανόνος της εορτής «Υπεκρύβη ακτίσι θεότητος αισθητός ήλιος ως εν όρει Θαβωρίω είδε σε μεταμορφούμενον, Ιησού μου»6.
Ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος αναφέρει περί των δύο ήλιων λέγοντας ότι οι Μαθητές στο Θαβώρ έβλεπαν δύο ήλιους «ένα εν τω ουρανώ κατά το έθος και ένα παρά το έθος».
Χαρά διακατείχε τους προφήτες και Αποστόλους με την ανάβαση αυτή στο βουνό.
Χάρηκαν οι προφήτες βλέποντας την ανθρώπινή Του φύση, την οποία επιθυμούσαν να δουν, και οι Απόστολοι αγαλλίαση ακούγοντας την φωνή του Πατέρα, αναφέρει ο όσιος Εφραίμ ο Σύρος7.
Ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός αναφέρει ότι ο Χριστός εκείνη την ώρα που μεταμορφώθηκε «ουχ ό ουκ ήν προσλαβόμενος, ουδέ εις όπερ ουκ ήν μεταβαλλόμενος, αλλ’ όπερ ήν τοις οικείοις μαθηταίς εκφαινόμενος»8, δηλαδή δεν μεταβλήθηκε σε κάτι που δεν ήταν, αλλά φανέρωσε αυτό που ήταν, την πραγματικότητα.
Στο γεγονός αυτό της Μεταμορφώσεως αποκαλύφθηκε η φανέρωση της Αγίας και Ομοουσίου Τριάδος, όπως έγινε και στον Ιορδάνη ποταμό με την Βάπτιση του Κυρίου. Ο Χριστός φανερώνει μέσα από την ανθρώπινή Του φύση, την θεϊκή Του δόξα. Μέτοχοι της Θαβώριας Μεταμορφώσεως είναι η φύση και η κτίση. Πρόκειται για την μεταμόρφωση του όλου ανθρώπου αλλά και γενικά ολόκληρης της ανθρωπότητος. Έχει καθολικό χαρακτήρα, δεν είναι ένα περιπτωσιακό γεγονός.
Στο όρος Θαβώρ εμφανίζονται οι 2 μεγάλοι προφήτες και αντιπρόσωποι όλης της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωϋσής και ο Ηλίας, οι οποίοι προσκυνούν τον Κύριο και συζητούν μαζί του «για την έξοδον Αυτού ην έμελλε πληρούν εν Ιερουσαλήμ»9, δηλαδή για το πάθος και τον θάνατό Του.
Την αληθινή ανθρώπινη ύπαρξη μέσα στο όλο ανθρώπινο σύνολο μας το θυμίζουν τα πρόσωπα που συμμετέχουν στο μεγάλο αυτό γεγονός. Οι τρεις πρόκριτοι μαθητές, Πέτρος, Ιάκωβος και Ιωάννης βλέπουν το θαύμα αυτό με φόβο και τρόμο, όμως στη συνέχεια κήρυξαν εις πάντα τα έθνη, ότι ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός είναι «του Πατρός το απαύγασμα»10.
Σε πολλούς τόπους πιστεύουν ότι την παραμονή το βράδυ, κάποια ώρα, ανοίγουν ξαφνικά οι ουρανοί και φαίνεται το «άγιο φως», σε όσους είχαν την υπομονή και την πίστη να ξαγρυπνήσουν.
Ανήμερα δε, προσφέρουν στους ναούς τα πρώτα σταφύλια της χρονιάς, για να ευλογηθούν από τον ιερέα μετά την θεία λειτουργία, και να διανεμηθούν ως ευλογία στους πιστούς. Σε ορισμένους μάλιστα τόπους προσφέρουν στον ναό το πρώτο λάδι της χρονιάς, για να ευλογηθεί, ώστε η ευλογία να επεκταθεί και στην υπόλοιπη παραγωγή.
Πρόκειται για το αρχαίο έθιμο των απαρχών, της προσφοράς δηλαδή των πρώτων καρπών στον Θεό, μια μορφή αναίμακτης τελετουργικής θυσιαστικής προσφοράς, που πέρασε και στον χριστιανισμό. Ο λαϊκός άνθρωπος, προσκομίζοντας για ευλογία τις απαρχές των καρπών και των γεννημάτων του, αναθέτει ουσιαστικά την ελπίδα της επιβίωσής του στον Θεό, από τον οποίο ζητά ευλαβικά να συνεργήσει, για να επιτύχει η σοδειά, από την οποία εξαρτάται και η επιβίωση ολόκληρης της παραδοσιακής κοινότητας.
Ήδη στους Αποστολικούς Κανόνες επιτρέπεται η προσαγωγή στον ναό σταφυλιών, όχι όμως και άλλων οπωρικών, ενώ ο Θεόδωρος Βαλσαμών, ερμηνεύοντας τον Δ΄ Κανόνα των Αγίων Αποστόλων, ερμηνεύει την εξαίρεση αυτή των σταφυλιών από το ότι το κρασί, που προέρχεται από αυτά, χρησιμοποιείται για την παρασκευή της θείας κοινωνίας.
Έτσι, τα ευλογημένα σταφύλια μοιράζονται και τρώγονται μαζί με το αντίδωρο στην Λέσβο, ενώ στον Μοσχοπόταμο της Πιερίας άφηναν το πρώτο τσαμπί του τρύγου σε κάποιο εικόνισμα του ναού, για να πάει καλά η σοδειά.
Δεν πρέπει εξ άλλου να ξεχνούμε ότι στην Μεταμόρφωση του Σωτήρος είναι αφιερωμένοι οι ναοί των μεγαλύτερων και επιβλητικότερων ελληνικών φρουρίων, γεγονός που δείχνει την σημασία, θρησκευτική και εθνικά αναγεννητική, που ο λαός μας ανέκαθεν έδινε στην μεγάλη αυτή εορτή.
Και φυσικά, ως σπουδαία εορτή είναι και εθιμικά καθιερωμένη αργία, η παραβίαση της οποίας, από κάποιους ασεβείς και φιλάργυρους, επέφερε την άμεση θεϊκή τιμωρία, σύμφωνα με τις παραδόσεις του ελληνικού λαού, για παραδειγματισμό και των υπολοίπων.
