Πρωτοπόρος Έλληνας χημικός βρίσκεται πίσω από την φαρμακευτική «επανάσταση»
Μια ομάδα θεραπευτικών μορίων με τεράστιες δυνατότητες για τη θεραπεία διαφόρων ασθενειών, συμπεριλαμβανομένων μεταβολικών, ψυχικών και μυϊκών διαταραχών, αλλά και καρκίνου είναι τα ολιγονουκλεοτίδια (μικροσκοπικά θραύσματα RNA και DNA). Ωστόσο, οι υπεύθυνοι ανάπτυξης φαρμάκων δυσκολεύονται να κατανοήσουν το πλήρες δυναμικό των ολιγονουκλεοτιδίων, επειδή το μεγαλύτερο μέρος τους εξαφανίζεται πριν καν φτάσει και επηρεάσει τα κύτταρα ενδιαφέροντος.
Τώρα μια ομάδα ερευνητών με επικεφαλής τον Έλληνα Καθηγητή στο Τμήμα Χημείας και Νανο-επιστήμης του Πανεπιστημίου της Κοπεγχάγης και επισκέπτη καθηγητή στην Ιατρική σχολή του Χάρβαρντ, Νίκο Χατζάκη απέσπασε μια υψηλού κύρους επιχορήγηση ύψους 60 εκατομμυρίων DKK (κορώνες Δανίας, περίπου 8 εκατ. ευρώ) μέσω του φιλόδοξου “Challenge Programme” του Ιδρύματος Novo Nordisk για να ξεπεράσει τις προκλήσεις που σχετίζονται με τη χρήση ολιγονουκλεοτιδίων ως φάρμακα.
Το 6ετές ερευνητικό πρόγραμμα στο οποίο ηγείται ο κ. Χατζάκης στοχεύει να κατανοήσει γιατί εξαφανίζονται τα περισσότερα ολιγονουκλεοτίδια πριν ολοκληρώσουν τη δράση τους και να αναπτύξει τις κατάλληλες τεχνολογίες για να αποτρέψει αυτό το ενδεχόμενο.
«Η χρήση ολιγονουκλεοτιδίων ως φαρμάκων έχει τεράστιες δυνατότητες στη θεραπεία πολλών τύπων διαταραχών στις οποίες οι πρωτεΐνες δεν λειτουργούν σωστά. Η αγορά αυτού του τύπου φαρμάκου αξίζει ήδη 5 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως και αναμένεται να αυξηθεί σε 10 δισεκατομμύρια δολάρια στο εγγύς μέλλον. Έτσι, υπάρχει τεράστιο φαρμακευτικό και εμπορικό ενδιαφέρον για τη διάσπαση του κώδικα ώστε να μπορέσουμε να μεταφέρουμε σε άρρωστα κύτταρα φάρμακα που βασίζονται σε RNA και DNA», εξηγεί ο κ. Νίκος Χατζάκης.
Τα φάρμακα δεν φτάνουν αποτελεσματικά στα κύτταρα
Οι θεραπείες με ολιγονουκλεοτίδια έχουν ασυνήθιστα μεγάλη δυσκολία να διεισδύσουν στα άρρωστα κύτταρα-«στόχους». Πολλά από αυτά τα φάρμακα στην πορεία εξαφανίζονται μέσα στο σώμα και όσα καταφέρνουν να εισέλθουν στα στοχευμένα κύτταρα αποικοδομούνται έως και 95% πριν να έχουν οποιοδήποτε αποτέλεσμα. Κάτι ανάλογο ισχύει και για τα mRNA εμβόλια όπως για παράδειγμα για τον κορονοιό.
Η κλίμακα αυτών των αποβλήτων όχι μόνο βλάπτει τα οικονομικά των φαρμακευτικών εταιρειών που αναπτύσσουν θεραπείες με βάση ολιγονουκλεοτίδια, αλλά αυξάνει επίσης τον κίνδυνο παρενεργειών αφού επηρεάζει αρνητικά την επίδραση των φαρμάκων.
Οι ερευνητές έχουν διαπιστώσει ότι βασικό ρόλο στη διαλογή και την παράδοση των ολιγονουκλεοτιδίων στα κύτταρα διαδραματίζουν τα ενδοσώματα. Πρόκειται για μικροσκοπικές εσωτερικές δομές, κυστίδια που σχηματίζονται από την διείσδυση και την αποκοπή της κυτταρικής μεμβράνης προς το εσωτερικό του κυττάρου και είτε επιστρέφουν το περιεχόμενό τους στη μεμβράνη ή το οδηγούν προς διάλυση στα λυσοσώματα (οργανίδια ανακύκλωσης του κυττάρου). Τα ολιγονουκλεοτίδια που μεταφέρονται στα κύτταρα με αυτόν τον τρόπο πρέπει να βγουν από τα ενδοσώματα για να δράσουν αποτελεσματικά.
Πριν από μερικά χρόνια, ερευνητές, μεταξύ των οποίων και ο Καθηγητής Χατζάκης, ανακάλυψαν ότι η μεμβράνη των ενδοσωμάτων ανοίγει, επιτρέποντας στα ολιγονουκλεοτίδια να απελευθερωθούν στο εσωτερικό του κυττάρου, αλλά αυτό συμβαίνει σπάνια. Για αυτό μόνο το 5% των ολιγονουκλεοτιδίων που εισέρχονται στο κύτταρο μπορούν να δράσουν αποτελεσματικά, ενώ το υπόλοιπο 95% αυτών αποικοδομείται.
«Αυτή ήταν μια νέα ανακάλυψη και η μελλοντική έρευνα θα αποσαφηνίσει γιατί το περιεχόμενο των ενδοσωμάτων δεν απελευθερώνεται μέσα στα κύτταρα. Αν καταφέρουμε να το κατανοήσουμε αυτό, αυτή η ανακάλυψη θα μπορούσε να αξίζει δισεκατομμύρια κορώνες Δανίας, αφού θα είναι εξαιρετικά πολύτιμη για τις φαρμακοβιομηχανίες που δουλεύουν σε φάρμακα που βασίζονται σε ολιγονουκλεοτίδια», λέει ο Έλληνας επιστήμονας.
Πηγή: agonaskritis.gr
