Μια μακρινή εξέγερση με σύγχρονο νόημα - Το non fiction μυθιστόρημα του Eric Vuillard «Ο πόλεμος των φτωχών»

Μια μακρινή εξέγερση με σύγχρονο νόημα - Το non fiction μυθιστόρημα του Eric Vuillard «Ο πόλεμος των φτωχών»

👉Πριν από σχεδόν πέντε αιώνες, για την ακρίβεια το 1524, ο γερμανικός νότος ήλθε αντιμέτωπος με μια τεράστια κοινωνική αναταραχή, που γρήγορα επεκτάθηκε στην Ελβετία και την Αλσατία. Ο νεαρός θεολόγος και ιεροκήρυκας Τόμας Μύντσερ αποτελεί την ηγετική μορφή αυτού του κινήματος, που θα γεννηθεί στα χωριά και στην αγροτική κοινότητα, αλλά θα ενσωματώσει εύκολα στους κόλπους του και αστικά στοιχεία. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μύντσερ προσείλκυσε κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα το ενδιαφέρον του μαρξιστή γερμανού φιλόσοφου Ερνστ Μπλοχ, ο οποίος τον ταύτισε με τη μεσσιανική απόβλεψη της δικής του πολιτικής ουτοπίας για έναν αμόλευτο κόσμο δικαιοσύνης και ισότητας. Μέσω του Μύντσερ, έλεγε ο Μπλοχ (ο ίδιος ήταν ένας ένθεος άθεος), ανοίγει διάπλατα ο δρόμος για το επερχόμενο, εσχατολογικό μέλλον, όπου το «επάνω» του εν τοις ουρανοίς Θεού θα αντικατασταθεί με το «εμπρός» της πορείας της Ιστορίας. Κάπως έτσι θα φτάσουμε, πάντοτε κατά τον Μπλοχ, στο λυτρωτικό μέλλον, στη νέα Ιερουσαλήμ, όπως την ευαγγελίστηκε ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός του Μύντσερ κατά τον Πόλεμο των χωρικών.

Το ζήτημα της δικαιοσύνης και της ισότητας ανατροφοδοτήθηκε στην εποχή μας μετά την οικονομική κρίση του 2008 και την υγειονομική κρίση του κορονοϊού τον ενάμιση τελευταίο χρόνο (δεν είναι, βεβαίως, τυχαίο το πρόγραμμα κοινωνικής στήριξης που ανήγγειλε πρόσφατα για τις ΗΠΑ ο νέος πρόεδρος Τζο Μπάιντεν) και η μακρινή εξέγερση του Μύντσερ είναι λογικό να έρχεται για άλλη μια φορά στην επιφάνεια. Ο Ερίκ Βυϊγιάρ (Éric Vuillard), που γεννήθηκε το 1968 στη Λυών και σπούδασε νομικά, πολιτικές επιστήμες και φιλοσοφία με τον Ζακ Ντερριντά, έχει γράψει ένα εντυπωσιακά πυκνό βιβλίο για τον Πόλεμο των φτωχών, που μόλις κυκλοφόρησε με τον ίδιο τίτλο από τις εκδόσεις Πόλις, σε εξαιρετική μετάφραση του Γιώργου Φαράκλα. Ο Βυϊγιάρ γράφει σύντομα πλην ιδιαιτέρως ευθύβολα και επικοινωνιακά non fiction μυθιστορήματα (κυκλοφορούν όλα από τις εκδόσεις Πόλις), με απόλυτη ακρίβεια ως προς τα ιστορικά τους πρόσωπα και τα ιστορικά τους γεγονότα, όπου αποκλείεται προγραμματικά η οποιαδήποτε μυθοπλαστική ενίσχυση της δράσης. Η διαφορά βρίσκεται αλλού: στον τρόπο με τον οποίο φωτίζονται εκάστοτε οι πρωταγωνιστές των ιστοριών του.

Για να μιλήσουμε για τον συγκεκριμένο κεντρικό του ήρωα, ο Βυϊγιάρ αναζητεί τους προκατόχους του Μύντσερ στα εξισωτικά κινήματα της Αγγλίας και των Βαπτιστών, τον 14ο και τον 15ο αιώνα, αλλά και στη Βοημία του Γιαν Χους, που είναι σύγχρονος του γερμανού ιεροκήρυκα, για να ξεδιπλώσει εν συνεχεία την ξέφρενη πορεία του (από την αγκαλιά του Λούθηρου στην αγροτική επανάσταση) μέχρι την τελική σύγκρουση με τις δυνάμεις της εξουσίας στο Φρανκεχάουζεν και τον δραματικό αποκεφαλισμό του. Και να πώς ο συγγραφέας σπεύδει να χτίσει με τα πιο ζωντανά υλικά την προσωπικότητα του πρωταγωνιστή του: πρώτα υποδεικνύοντας την απέχθεια του Μύντσερ για τα λατινικά, την επίσημη γλώσσα της καθολικής Εκκλησίας, που στερεί τον λαό από την άμεση επαφή με το θεϊκό κήρυγμα, και ύστερα μιλώντας χωρίς περιστροφές για την τρέλα (ναι, αυτή είναι η λέξη) και για τον μεσσιανισμό του (ας θυμηθούμε τον Μπλοχ). Ο Μύντσερ, όμως, που είναι, ας μην το ξεχνάμε κι αυτό, ορκισμένος δημεγέρτης, κάνει λόγο και για «τα πουλιά που θα καταβροχθίσουν τις σάρκες των ηγεμόνων», λόγος ο οποίος αυξάνει την επιρροή του στη Γερμανία (από την Έσση, τη Θουριγγία και το Χαρτς μέχρι τη Σαξωνία), επαναλαμβάνει ακούραστα πως ο Θεός έχει δώσει «την εξουσία στην κοινότητα», δείχνει άτρομος απέναντι στους συνασπισμένους αντιπάλους του, συντάσσεται θερμά με τους «χιλιάδες ένοπλους κουρελήδες» που κοιτάζουν τον ουρανό και δεν διστάζει να πεθάνει για τα κοινωνικά του πιστεύω και τη θρησκευτική του πίστη σε ηλικία 35ετών.

Ένας ηγέτης γεμάτος παράτολμο πάθος, που έχει πιαστεί μέχρι τελικής πτώσεως από το κοινωνικό του όραμα, και τον οποίο ο Βυϊγιάρ θα αποθεώσει χωρίς μελοδραματισμούς και εύκολες συγκινήσεις - σαν να μπορεί να τον αποσπάσει, για να τον χρωματίσει κατόπιν όπως ο ίδιος νομίζει, από το βουβό πλήθος που τον περιστοιχίζει παντού και το οποίο κρατάει εντέλει αδιάκοπα στα χέρια του -ακόμα κι αν τα φώτα πέφτουν εκτυφλωτικά πάνω στον ηγέτη- το πρώτο βιολί.

Β. Χατζηβασιλείου