Όταν δεν τολμάμε να αποτύχουμε, αποτυγχάνουμε να ζήσουμε
Είναι γύρω στα σαράντα και, χωρίς ποτέ να έχουν σκαμπανεβάσματα, χωρίς να έχουν πραγματικά ριψοκινδυνέψει, χωρίς να έχουν κάνει μεγάλα λάθη, βρίσκονται σε υψηλή θέση, κερδίζοντας καλά στη ζωή τους, αλλά με την αόριστη αίσθηση ότι περνούν δίπλα από την ύπαρξή τους.
Συχνά μου εμπιστεύονται ότι κάποιος άλλος θα μπορούσε να κάνει τη δουλειά τους όπως την κάνουν. Η φράση του Νίτσε τους συναρπάζει και δικαίως: η καθημερινότητά τους δεν τους δίνει την ευκαιρία να «γίνουν αυτό που είναι». Αυτά τα απογοητευμένα στελέχη που δεν μπόρεσαν να «γίνουν αυτό που είναι» θεωρούνται παράπλευρη απώλεια του θριάμβου της «διαδικασίας».
Εφόσον αυτές οι διαδικασίες εξορθολογισμού της εργασίας είναι εξ ορισμού απαραίτητες, βλέπω ότι έχουν αλλάξει λειτουργία. Ενώ σήμαιναν μόνο το μέσο, έχουν γίνει ο σκοπός. Κατά τη διάρκεια της ετήσιας αξιολόγησης, αυτά τα στελέχη δεν κρίνονται μόνο για την επίτευξη των στόχων τους, αλλά και για το πώς τους πραγματοποιούν, δηλαδή την τήρηση των διαδικασιών.
Στην εποχή του θριάμβου της «διαδικασίας», η δημιουργικότητα είναι ένα μεγάλο μειονέκτημα και η αποτυχία απόδειξη της ανικανότητας. Υπάρχουν εξαιρέσεις, αλλά η συνολική τάση στις πολυεθνικές είναι η υποτίμηση της πρωτοβουλίας και, ως εκ τούτου, του ρίσκου.
Ακούγοντας όλα αυτά τα στελέχη να ομολογούν τη σύγχυσή τους, τα συναισθήματα ανικανότητας, βλέποντάς τους τόσο θλιμμένους, συνειδητοποιούμε πως η ζωή χωρίς ρίσκα μαραζώνει σιγά σιγά. Μερικοί θα συνηθίσουν την κατάστασή τους, θα την αξιολογήσουν ως το προς το ζην και θα αναζητήσουν αλλού ευκαιρίες για να αισθάνονται ζωντανοί.
Άλλοι θα βρουν το θάρρος να αλλάξουν κατεύθυνση, μερικές φορές με το να γίνουν επιχειρηματίες για να αισθανθούν ξαναγεννημένοι. Άλλοι θα πέσουν θύματα της εργασιακής κατάθλιψης, που πρόσφατα μετονομάστηκε σε burn-out.
Αυτοί δεν καταρρέουν επειδή εργάζονται πολύ, όπως ακούμε συχνά, αλλά επειδή εργάζονται αποκομμένοι από τον εαυτό τους, το ίδιο τους το ταλέντο, την ικανότητα έκφρασής τους. Εάν η δουλειά τους τους επέτρεπε να νιώθουν πλήρεις, θα μπορούσαν να δουλεύουν περισσότερο και χωρίς το burn-out.
Υπάρχει ένα κόστος που συνδέεται με τη δράση, αλλά η αδράνεια είναι ακόμα πιο ακριβή. Το πιστοποιεί όλη αυτή η κατάθλιψη των στελεχών. Καλοί μαθητές πάντα, αργοπεθαίνουν για να μην ρισκάρουν.
«Η ζωή είναι φτωχή, χάνει το ενδιαφέρον της, από τη στιγμή που στο παιχνίδι της ζωής δεν είναι πια δυνατόν να διακινδυνεύσεις την υπέρβαση», προειδοποιεί ο Φρόιντ στο Μελέτες Ψυχανάλυσης. Αυτή είναι η πραγματική απειλή: πιεζόμενοι να μην τολμάμε να αποτύχουμε, απλώς αποτυγχάνουμε να ζήσουμε.
«Επίβαλλε την ευκαιρία σου, αγκάλιασε την επιτυχία σου και πήγαινε προς τον κίνδυνο». Το «εσύ» που χρησιμοποιείται από τον Ρενέ Σαρ στο Les Matinaux είναι το ίδιο με εκείνο του Ζαρατούστρα στον τύπο «γίνε αυτό που είσαι».
Το «εσύ» μιας φωνής που δεν αφήνεται από το «εμείς» του προτύπου και της «διαδικασίας». Ένα «εσύ» που προκαλεί την τύχη του, «την επιβάλλει» στον ίδιο, που ρισκάρει την αποτυχία για να γίνει με επιτυχία ο εαυτός του.
Απόσπασμα από το βιβλίο του Charles Pepin «Η Ομορφιά της Αποτυχίας» από τις εκδόσεις Διόπτρα
