Πνευματικός διαφωτισμός: Η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του - Τα 10 σημάδια που πρέπει να ξέρετε
Οι ιδέες του διαφωτισμού, δηλαδή του ορθολογικού ανθρώπου που θέτει ως σκοπούς τη γνώση την ελευθερία και την ευτυχία, διαχύθηκαν στον ελλαδικό χώρο, όταν διαμορφώθηκαν οι κατάλληλες συνθήκες στις αρχές του 18ου.
Ως χρονικά όρια αυτού του ρεύματος προσδιορίζονται μεταξύ του 1700 και 1821, δηλαδή από εποχής Βολταίρου καλούμενη «προδρομική περίοδος», με την ανάθεση της εξουσίας των παραδουνάβιων ηγεμονιών σε Έλληνες ηγεμόνες, και αργότερα με τη συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή, το 1774, που αρχίζει η λεγόμενη «περίοδος ανακαίνισης» όπου και η μεγαλύτερη ακμή του, θα οδηγήσει στην Ελληνική Επανάσταση του 1821.
Βασικά στηρίγματα αυτού του ρεύματος ήταν αφενός η οικονομική ανάπτυξη που εμφάνισαν κάποιες περιοχές και αφετέρου η ανακάλυψη της τυπογραφίας και η διάδοση του γραπτού λόγου. Η σημασία του νεοελληνικού διαφωτισμού υπήρξε ο βασικότερος παράγοντας στην ανάπτυξη της εθνικής συνείδησης των νεοελλήνων.
"Διαφωτισμός, λοιπόν, είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος."
"«Διαφωτισμός κατά τον Εμμάνουελ Καντ είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι΄αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Sapere aude Έχε θάρρος να μεταχειρίζεσαι το δικό σου νου, τούτο είναι το έμβλημα του Διαφωτισμού»
Γιατί όμως ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για το καθεστώς της ανωριμότητος του;
Μα φυσικά ο προ του Διαφωτισμού άνθρωπος ήταν χειραγωγημένος και δεμένος με κάθε είδους pedes. Θεωρούσε εαυτόν ανίκανο να διαχειριστεί την ζωή του και έτσι σαν άνθρωπος-κατοικίδιο αναζητούσε διαφόρους κηδεμόνες και πάτρωνες στο πρόσωπο της Εκκλησίας, της Ηγεμονίας λόγω της ελλείψεως θάρρους, αποφάσεως αλλά και με βάση την οκνηρία του, καθώς τούτη η ‘’έξοδος’’ αποτελεί έργο επίπονο. Έτσι, για να αποδεσμευτεί από τις αυθεντίες και τα στεγανά ο άνθρωπος οφείλει να προσχωρήσει σε ομάδες, το σχολείο, την εργασία κ.α., καθώς είναι πολύ δύσκολο να επιτελέσει τούτον τον σκοπόν αφ’ εαυτού του. Άρα, όλοι, σύμφωνα με τον Κant, οφείλουν να ενταχθούν σε τέτοιους κοινωνικούς μηχανισμούς.
Εν τούτοις και τότε και τώρα, ζούμε σε μία διαφωτισμένη κοινωνία; Όχι, καθώς ακόμη διαπερνούμε μία εποχή διαφωτισμού, μία διαδικασία, αφού η χειραφέτηση είναι διαρκείς και δεν αποτελεί ένα τετελεσμένο κεκτημένο μας αλλά μία τάση διαχρονική. Ο Διαφωτισμός, επιπροσθέτως, είναι μία διαδικασία και όχι μία κατάκτηση.
"Διαφωτισμός, λοιπόν, είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος."
"«Διαφωτισμός κατά τον Εμμάνουελ Καντ είναι η έξοδος του ανθρώπου από την ανωριμότητά του για την οποία ο ίδιος είναι υπεύθυνος. Ανωριμότητα είναι η αδυναμία να μεταχειρίζεσαι το νου σου χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Είμαστε υπεύθυνοι γι΄αυτή την ανωριμότητα, όταν η αιτία της βρίσκεται όχι στην ανεπάρκεια του νου, αλλά στην έλλειψη αποφασιστικότητας και θάρρους να τον μεταχειριζόμαστε χωρίς την καθοδήγηση ενός άλλου. Sapere aude Έχε θάρρος να μεταχειρίζεσαι το δικό σου νου, τούτο είναι το έμβλημα του Διαφωτισμού»
Γιατί όμως ο άνθρωπος είναι υπεύθυνος για το καθεστώς της ανωριμότητος του;
Μα φυσικά ο προ του Διαφωτισμού άνθρωπος ήταν χειραγωγημένος και δεμένος με κάθε είδους pedes. Θεωρούσε εαυτόν ανίκανο να διαχειριστεί την ζωή του και έτσι σαν άνθρωπος-κατοικίδιο αναζητούσε διαφόρους κηδεμόνες και πάτρωνες στο πρόσωπο της Εκκλησίας, της Ηγεμονίας λόγω της ελλείψεως θάρρους, αποφάσεως αλλά και με βάση την οκνηρία του, καθώς τούτη η ‘’έξοδος’’ αποτελεί έργο επίπονο. Έτσι, για να αποδεσμευτεί από τις αυθεντίες και τα στεγανά ο άνθρωπος οφείλει να προσχωρήσει σε ομάδες, το σχολείο, την εργασία κ.α., καθώς είναι πολύ δύσκολο να επιτελέσει τούτον τον σκοπόν αφ’ εαυτού του. Άρα, όλοι, σύμφωνα με τον Κant, οφείλουν να ενταχθούν σε τέτοιους κοινωνικούς μηχανισμούς.
Εν τούτοις και τότε και τώρα, ζούμε σε μία διαφωτισμένη κοινωνία; Όχι, καθώς ακόμη διαπερνούμε μία εποχή διαφωτισμού, μία διαδικασία, αφού η χειραφέτηση είναι διαρκείς και δεν αποτελεί ένα τετελεσμένο κεκτημένο μας αλλά μία τάση διαχρονική. Ο Διαφωτισμός, επιπροσθέτως, είναι μία διαδικασία και όχι μία κατάκτηση.
Ο πνευματικός διαφωτισμός είναι κάτι που όλο και περισσότεροι άνθρωποι αρχίζουν να στοχεύουν. Πολλοί ισχυρίζονται ότι είναι διαφωτισμένοι. Λίγοι διδάσκουν πώς να γίνουν διαφωτισμένοι.
Σχεδόν όλοι όσοι ισχυρίζονται ότι είναι φωτισμένοι είτε ψεύδουν είτε ξεγελάνε τον εαυτό τους. Και ακόμα περισσότεροι άνθρωποι σκέφτονται τη φώτιση ως κάτι που δεν είναι.
Έχουμε αυτή την ιδέα ότι ο διαφωτισμός είναι μια διαδικασία, είναι κάτι που εργάζεστε προς την κατεύθυνση, εκπαιδεύετε και, στη συνέχεια, φτάνετε τελικά σε αυτό το θεϊκό μέρος, βλέπετε κάτι μεγαλοπρεπή.
Βλέποντας κάτι μεγαλοπρεπή μπορεί να συμβεί, οι μυστικές εμπειρίες είναι πραγματικές, αλλά αυτό δεν είναι διαφωτισμός. Ο Διαφωτισμός βλέπει την πραγματικότητα όπως είναι πραγματικά, ξυπνά από το όνειρο.
Τα 10 σημάδια ότι έχετε φθάσει στη φώτιση. Αυτά δεν είναι επειδή είστε, ούτε ότι είμαστε, αυτά είναι μόνο αναφορές από φωτισμένα άτομα.
10 Σημάδια ότι έχετε στον Διαφωτισμό:
1. Δεν έχετε άλλες ερωτήσεις, δεν είναι ότι κάθε δυνατή ερώτηση σας έχει απαντηθεί, αλλά κάθε ερώτηση που θέλετε να απαντηθεί γνωρίζετε την απάντηση, δεν έχετε άλλη πρόθεση να κάνετε ερωτήσεις.
2. Συνειδητοποιείτε ότι έχετε παίξει έναν χαρακτήρα που δεν είναι ο πραγματικός σας.
3. Συνειδητοποιείτε ότι δεν υπάρχει πραγματικός εαυτός, δεν υπάρχει μόνος.
4. Αισθάνεστε την αίσθηση ότι όλοι γνωρίζουν, όπως ξέρετε ότι όλα πρέπει να τα γνωρίζετε.
5. Νιώθεις ότι είσαι δια-φωτισμένος, δεν μπορείς να το εξηγήσεις, ξέρεις ότι είσαι εκεί.
6. Καταλαβαίνετε ότι κάθε φόβος προέρχεται από το φόβο του μη εαυτού.
7. Βλέπεις ότι είσαι ελεύθερος να κάνεις ότι θέλεις να κάνεις, δεν υπάρχει κανένας λόγος για τον οποίο είσαι υπεύθυνος, το μόνο που πρέπει να κάνεις είναι αυτό που λες στον εαυτό σου ότι πρέπει να κάνεις, έτσι συνειδητοποιείς την πιο λογική απάντηση.
8. Βλέπετε άλλους ως χαρακτήρες σε μια ταινία.
9. Δεν επηρεάζεσαι από το δράμα του κόσμου, όπως ακριβώς και η παρακολούθηση μιας ταινίας.
10. Βλέπετε πόσο άσκοπες είναι οι διδασκαλίες για τον Δια-φωτισμό.
