Διάλεξη της Δρ. Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη στην αίθουσα εκδηλώσεων του Αρχαιολογικού Μουσείου Βόλου
Οι άνεμοι, οι οποίοι στην αρχαιότητα τιμώνται σαν θεοί με θυσίες και προσφορές, έχουν καταλυτικό ρόλο στις θαλάσσιες επικοινωνίες, κινούν τα καράβια, ευνοούν ή καθυστερούν τα ταξίδια, ή ακόμη τα ματαιώνουν -προκαλούν ναυάγια- ή αλλάζουν τον ρου της ιστορίας. Κινούμενος άλλοτε από τη γοητεία του αγνώστου, άλλοτε από την ελπίδα και το όραμα μιας καλύτερης ζωής ή αναζητώντας εξουσία και κέρδος, ο άνθρωπος ταξιδεύει κουβαλώντας αγαθά, ιδέες και συνήθειες, όπως υποδεικνύoυν οι μύθοι και επιβεβαιώνουν τα ανασκαφικά ευρήματα.
Ο άνεμος ως στοιχείο της φύσης παίζει καθοριστικό ρόλο σε πολλές δραστηριότητες του ανθρώπου, με ευρύτερη επίδραση στη ζωή του. Για τον λόγο αυτό, ο λαός, σύμφωνα και με τη έντονη τάση του να δίνει στη φύση ψυχή και κίνηση, προσωποποίησε από πολύ νωρίς τους ανέμους, δημιουργώντας και σχετικές δοξασίες, παραδόσεις και παραμυθιακές διηγήσεις, όπου συχνά κυριαρχεί όχι το φυσικό αλλά το μεταφυσικό στοιχείο. Στις προσωποποιήσεις αυτές ο άνεμος παίρνει ποικίλες μορφές (π.χ. το ρολόι του Ανδρονίκου Κυρρήστου με ανάγλυφες προσωποποιημένες παραστάσεις των ανέμων, με ιδιαίτερα σύμβολα για τον καθένα). Ανάλογες είναι και οι παραστάσεις σε έργα λαϊκής τέχνης. Ο άνεμος επηρέαζε σημαντικά τη ζωή και ο άνθρωπος θέλησε να τον έχει πάντοτε αρωγό στις εργασίες και δραστηριότητές του, είτε η πνοή του ωθούσε το ιστιοφόρο, είτε γύριζε τα φτερά του μύλου, ή βοηθούσε στο λίχνισμα των σιτηρών. Έτσι, όταν χρειαζόταν, κατέφευγε και σε μέσα μαγικά, σε μια δηλαδή πρακτική με μακρόχρονη παράδοση στον ελληνικό χώρο, για να ημερώσει και να προσεταιριστεί τον άνεμο, αν αυτός από αρωγός γινόταν φόβος και απειλή, για ανθρώπους, ζώα και παραγωγή. Η μαγεία αυτή έχει διπλή ενέργεια: να κινήσει τον άνεμο ή, αντίθετα, να τον δέσει, να τον υποτάξει. Στην πρώτη περίπτωση χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα στην Ιλιάδα (Ψ 192 κ.εξ.), όπου ο Αχιλλέας προσκαλεί τους ανέμους, τον Βοριά και τον Ζέφυρο, για να φουντώσει η νεκρική πυρά του Πατρόκλου. Στην Οδύσσεια (κ 19 κ.εξ.), αντιθέτως, ο Αίολος κλείνει τους ανέμους σε ασκό από δέρμα βοδιού.
Σύντομο βιογραφικό
Η Δρ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη, Επιστ. Συνεργάτις, τ. Διευθύντρια του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, γεννήθηκε στην Τσαγκαράδα του Πηλίου. Υπηρέτησε ως ερευνήτρια του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών επί τεσσαρακονταετία. Ως Διευθύντρια του Κέντρου (1994-2013) αναδιοργάνωσε και εκσυγχρόνισε την λειτουργία του, ψηφιοποιώντας τις Συλλογές του. Εργάστηκε για την δημιουργία κτηριακών εγκαταστάσεων, τον εμπλουτισμό των εκδόσεων, την οργάνωση διεθνών συνεδρίων, την δημιουργία μονοθεματικών μουσείων (Ελιάς, Άρτου, Γεωργικών Εργαλείων, Υφαντικής, Φεστιβάλ Λευκάδας κ.ά.) και εκθέσεων. Δίδαξε λαογραφία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και υπήρξε μέλος της ιδρυτικής Διοικούσας Επιτροπής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Είναι μέλος της Συνοδικής Επιτροπής της Ακαδημίας Εκκλησιαστικών Τεχνών της Εκκλησίας, της Εθνικής Επιτροπής για την Άυλη Πολιτισμική κληρονομιά του Υπουργείου Πολιτισμού, αντιπρόεδρος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας, πρόεδρος της Ιστορικής και Λαογραφικής Εταιρείας των Θεσσαλών. Πραγματοποίησε εκατοντάδες επιστημονικές ανακοινώσεις σε συνέδρια, διαλέξεις και ομιλίες, μεγάλα ερευνητικά προγράμματα (ΚΠΣ, Κοινωνία Πληροφορίας, ΕΣΠΑ κ.λπ.). Δημοσίευσε αυτοτελή συγγράμματα, εκατοντάδες μελέτες και άρθρα.
Μέριμνά της η ανάδειξη του λαϊκού πολιτισμού ως μοχλού ανάπτυξης της χώρας αξιοποιώντας την άυλη πολιτισμική κληρονομιά και τα τοπικά παραδοσιακά προϊόντα.
